تضعیف نهاد خانواده و صله ارحـام

کسانی که در استفاده از ایـنترنت افـراط می‌کنند، به جای اینکه بـه دنـبال ارتباط برقرار کردن با ارحام و فامیل‌ها باشند، به دنبال چت کردن و دوست‌یابی در خـارج از خـانه هستند.

تعارض ارزش‌ها

ورود ایـنترنت هـمراه بـا ارزش‌های غـربی کـه مغایر با فرهنگ خـودی (ارزش‌های ایرانی - اسلامی) است، آسیب‌های زیادی به همراه داشته و در حوزه خانواده موجب تغییر نـظام ارزشـی در خانواده‌ها می‌شود.

انزوای اجتماعی

امـروزه ایـنترنت در زندگی جـای دوسـتان و نـزدیکان را گرفته، در حقیقت جایگزین روابـط دوستانه و فامیلی شده است. طبق پژوهش‌های انجام شده، دنیای اجتماعی در آینده دنیای منزوی خـواهد شـد. چرا که اینترنت با رشدی کـه دارد و جذابیت‌های کـاذبی کـه برای نوجوانان ایـجاد می‌کند، آن‌ها به خود معتاد خواسته و جانشین والدین می‌شود.

بی‌هویتی و بحران هویت

یکی از ویژگی‌های حـضور در ایـنترنت، دروغـگویی و پنهان کردن هویت واقعی خود است؛ چـرا کـه ایـن فـضا نـاشناخته اسـت و هر کس با هویت واقعی وارد فضای سایبر شود ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرد؛ بنابرین مجبور است هویت واقعی خود را پنهان کند.

آسیب‌های فرهنگی، تأثیر فـضای مجازی بر سبک زندگی

برخی از شبکه‌های مخصوص اشتراک عکس، با قرار دادن عکس‌هایی از زندگی شخصی کاربران، تقویت کننده همگرایی فرهنگی، و تقلید از سبک زندگی غرب و تجمل‌گرایی هستند. طبق آمـار 70درصـد کاربران، پینترست زن هستند 42درصد از زنان موضوعات و آموزش و آرایشی و بهداشتی را می‌پسندند و با دیگران به اشتراک می‌گذارند. بسیاری از وبلاگ‌ها و پایگاه‌های اینترنتی پربازدید، سبک زندگی غربی را به عنوان گونه‌ای از زنـدگی موفق به کاربر ایرانی ارائه می‌کند و عامل مشکلات اجتماعی – فرهنگی ایران را اسلام، فرهنگ ایرانی و جهان سومی بودن می‌داند و نمونه بارز آن، برگزاری جشن‌های ولنـتاین و هـالوین است که به عنوان یـکی از روش‌های تغییر سبک زندگی به صورت گسترده در فضای سایبر ترویج می‌شود.

راهکارهایی برای ایمنی از آسیب‌های فضای مجازی

آموزش مهارت‌های لازم به نسل جوان: آشنا کـردن جـوانان مخصوصاً دختران به آسیب‌های فضای مجازی و آموزش راه‌های صحیح استفاده از فضای مجازی توسط خانواده به فرزندان خود، می‌تواند از بروز مشکلات برای جوانان و نوجوانان جلوگیری نماید. والدین باید نسبت به حضور فرزندان خود در دنیای مـجازی حـساسیت بیشتری داشته باشند. والدین می‌توانند با کسب آگاهی از فضای مجازی، استفاده صحیح در اینترنت را به فرزندان خود آموزش دهند و جوانان را با مقوله اینترنت و فضای مجازی بیشتر و بهتر آشنا کنند. در ایـن مـیان، نهادهای فـرهنگی باید آموزش‌های لازم را به والدین بدهند و فاصله آنها را با نسل امروز کمتر کنند.

همراهی خانواده با فـرزندان

از آسیب‌های اینترنت تنها بودن فرزندان در دنیای مجازی است، همان‌طور کـه خـانواده حساسیت ویژه‌ای در تنها بودن دختر و پسر نوجوان در محیط بیرون از خانه دارند، دقیقاً همان حساسیت را باید در فضای مـجازی هـم داشته باشند و نگذارند نوجوانان به تنهایی وارد دنیای مجازی شوند و برای عدم برانگیختن حـساسیت نـوجوانان در کـنترل ایشان، می‌تواند رایانه را در فضای باز و جلوی چشم اعضای خانواده بگذارند و استفاده از رایانه باید همگانی بـاشد. هرچند بعضی از نرم‌افزارها برای پنهان نگه‌داشتن اطلاعات و پوشه‌های شخص وجود دارد. اگـر خانواده‌ها آگاهی کـافی داشـته باشند، می‌توانند این موارد را هم کنترل نمایند، البته در خانواده باید صمیمیت حفظ شود به طوری که فرزند حس نکند پدر و مادرش نقش پلیس در خانه دارند.

ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فـرزندان

فرزندان از کودکی به والدین خود اعتماد دارند، پدر و مادر خود را قبول دارند و حرف‌های خصوصی خود را به ایشان می‌گویند، این والدین هستند که با برخی اعمال ناصحیح، سلب اعتماد از فرزندان خود می‌کنند. عـدم درک صـحیح کودک در صورت انجام خطا و اشتباه، سرکوفت زدن به کودک در صورت انجام خطا، مطرح کردن خطای کودکان در بین فامیل و دوستان کودک، مقایسه نابجای کودک با هم‌سن و سالان، دوست و فامیل و احترام نـگذاشتن بـه شخصیت کودک در اجتماع، همه و همه باعث سلب اعتماد فرزندان از والدین می‌شود و در این صورت به والدین خود اعتماد نمی‌کنند و بهترین راهِ در امان ماند از سرزنش‌های والدین، نگه‌داشتن یا حتی دروغ گـفتن می‌دانند. به دلایل مختلفی نوجوانان ممکن است دچار خطا و اشتباه در فضای مجازی شوند، فرزند باید به پدر و مادر خود اعتماد داشته باشند تا در صورت بروز لغزش، به اطلاع والدین برسانند تـا از آسیب‌های احـتمالی بعدی جلوگیری کنند.

نکشاندن روابـط فـضای مـجازی به فضای واقعی

جوانان مخصوصاً دختران نباید روابط در فضای مجازی را به دنیای واقعی سرایت دهند و با کسانی که هیچ سابقه آشـنایی در دنـیای واقـعی ندارند، قرار و مدار در پارک و دانشگاه و... بگذارند. افراد سودجو بـه راحـتی می‌توانند با کشاندن افراد به مکان‌های مختلف، از ایشان سوءاستفاده نموده و آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار دهند. دختران در ایـن مـورد بـاید بیشتر رعایت نمایند و با اندک آشنایی، به جنس مخالف اعـتماد نکنند. به حرف‌های عاشقانه و دلسوزانه دیگران دل نبندند تا از صدمات و لطمات غیر قابل جبران در امان باشند که پشیمانی‌های بـعدی سـودی نخواهد داشت.

پرهیز از وب‌گردی‌های بی‌هدف

دختران به علت حـضور بـیشتر در منزل، تمایل بیشتر برای حضور در فضای مجازی دارند و البته زمان بیشتری در اختیار دارند، این مطلب به مـعنای حـضور کـم پسران در اینترنت نیست، به عبارتی جنس تهدیدهایی که برای دختران است بـا جـنس تـهدید پسران متفاوت است و البته آسیبش برای خانواده بیشتر و این از روحیه عاطفی دختران ناشی می‌شود کـه بـیشتر مورد طعمه سودجویان قرار می‌گیرند؛ لذا خانواده‌ها باید محدودیت‌هایی به صورت مستقیم و غـیرمستقیم بـرای حضور فرزندان مخصوصاً دختران در استفاده از اینترنت اعمال نمایند. شناسایی وبگاه‌های معتبر و تفریحی و خـبری و... ذخـیره آن‌ها در سیستم و ارائه آن وبگاه‌ها به فرزندان جهت استفاده ایشان، از جستجوی بی‌هدف در اینترنت مانع می‌شود تـا فرزندانمان از آسیب فضای مجازی و اتلاف وقت و جوانی در امان بمانند.

استفاده از رسانه‌ها

اسـتفاده از ظرفیت‌هایی همچون رسانه‌های دیداری و شنیداری، روزنامه‌ها، جملات و نشریات برای نهادینه شدن فرهنگ سایبری و بـخش آگهی‌های آموزنده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رادیو، تلویزیون در جهت افزایش آگاهی خـانواده در خـصوص خـطرات ناشی از اینترنت و ساخت و پخش فیلم‌ها و سریال‌هایی با موضوع اینترنت و مزایا و معایب آن.

استفاده از پلیـس سـایبری

آگـاهی و هوشیاری بیشتر پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه‌ای و از جهت ناکارآمد کردن دسیسه‌های دشمنان در این زمینه و وضع قوانین سختگیرانه‌تر جهت برخورد با مجرمان جرایم ایـنترنتی و اجـرایی نمودن این قوانین.

عدم انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی

نوجوانان باید نسبت بـه عـدم انتشار اطلاعات و تصاویر و فیلم‌های شخصی خـود و خـانواده، حـساسیت داشته باشند. محل زندگی و نشانی منزل و محل کـار پدر و مـادر و دانشگاه و شماره تلفن و... از جمله مسائلی که نباید در فضای مجازی منتشر شوند، خانواده‌ها باید آگاهانه با این مسائل بـرخورد نموده و بـه فرزندان خـود گوشزد نمایند که به هیچ عـنوان نباید اطلاعات زندگی خود را بدهند تا از صدمات و لطمات برخی شیادان در امان بـمانند.

وظـایف مسئولان

در پیام حضرت آیت الله امام خامنه‌ای بـرای تشکیل این شورا هـمچنین آمـده است: این شورا وظیفه دارد مـرکزی بـه نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به‌روز نـسبت بـه فضای مجازی در سطح داخلی و جـهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه‌ی مـواجهه فعال و خردمندانه‌ی کشور بـا ایـن موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقـیق تـصمیمات در همه سطوح تحقق یابد.

اینترنت مـحلی

ایـنترنت محلی طـرحی اسـت کـه از مدت‌ها قبل قـرار بود در کشور اجرایی شود؛ اما تاکنون به ثمر نرسیده – بدیهی است که در صورت برقراری چـنین شبکه‌ای، کنترل بر فضای مجازی بسیار آسان‌تر می‌شود؛ بنابراین انـتظار می‌رود تا مسئولان هـر چـه سریع‌تر به برقراری این شبکه اهتمام ورزند.

حضور افراد آگاه در شبکه‌های اجتماعی

در حال حـاضر نـیز شـاهد حضور افراد آگاه و ارزشی در فضاهایی همچون فیس‌بوک هـستیم کـه می‌توانند بـا حـضور در کنار جوانان و نوجوانان که می‌خواهند فضای متفاوت را تجربه کنند، ضمن جلب اعتماد آنان به عنوان افرادی آگاه و مسلط به قوانین شرعی، شبهات موجود در ذهن جوانان و هـم به افرادی که منحرفانه شبهه‌پراکنی می‌کنند پاسخ دهند.

بحث و نتیجه‌گیری

ارتباط از طریق فضای مجازی در سال‌های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده اسـت. شبکه‌های اجتماعی در ابعاد مختلف افراد (فردی و اجتماعی) تأثیر گذارند. در شکل‌دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تأثیر گذارند. امروزه با توجه به نـقشی کـه تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته‌اند، نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه‌ی افکار و اندیشه‌های بشری مـحسوب می‌شود، به شرط آنکه در راه صـحیح اسـتفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند، تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جـوانان و خانواده‌ها نسبت به تـهدیدات فـضای سایبری در درجه‌ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می‌باشد و برای جلوگیری از پاشیدگی خانواده‌ها، والدین باید تا حدودی به فناوری‌های روز دنـیا مـسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آن‌هاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آن‌ها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حـریم خـصوصی افراد و مـحیط امن خانواده باز می‌شود؛ لذا، چنانچه خانواده‌ها نسبت به شیوه‌های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شـناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جـلوگیری بـه عـمل می‌آید. از همین روست که رهبر فرزانه‌ی انقلاب می‌فرمایند: مسئولان وظایف متعدد و مهمی دارند؛ از جمله افزایش آگاهی‌های عمومی، تقویت آموزش و پرورش و جدی‌تر پرداختن به فعالیت‌های مرکز ملی فضای مـجازی، در ایـن صـورت می‌توان از فضای مجازی به عنوان یک فرصت بهره گرفت، بی‌آنکه تهدیدهای آن برایمان دردسـرساز شود.