«اصحاب صفه» یا «اهل صفه»، گروهی از مهاجران فقیر بودند که به دلیل نداشتن خانه و زندگی و یا فامیل در شهر مدینه، ناگزیر ابتدا بخشی از مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را برای جا و مکان برگزیدند و در آنجا استراحت می‌کردند و سپس صفّه‌ای (سایبانی) برای آنان در کنار مسجد آماده شده و به آنجا منتقل شدند.

آنان اهل سختی و ریاضت بودند که مستقیماً از معدن نبوت کسب فیض می‌کردند و در جنگ‌های اسلامی شرکت کرده و مخلصانه جهاد می‌نمودند؛ از این رو بعضی از آیات قرآن در فضیلت، صفا، پاکی و قداستشان نازل شده است.

مانند آیه شریفه ۲۷۳ سوره بقره که امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود؛ در مورد آنها نازل شده است: «لِلْفُقَراءِ الَّذِینَ اُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ...؛ این صدقات از آن بینوایانی است که خود را در طاعت حق محصور کرده‌اند و در طلب قوت ناتوانند و آن‌چنان در پرده عفاف‌اند که هر کس حال ایشان را نداند می‌پندارد که از توانگران‌اند. آنان را از سیمایشان می‌شناسی که به اصرار از کسی چیزی نخواهند».

برخی از اصحاب صفه به گونه‌ای در مضیقه اقتصادی بودند که حتی لباس برای پوشش کامل بدن نداشتند. بر اساس برخی گزارش‌ها حدود سی نفر از آنها با بالا تنه عریان پشت سر پیامبر نماز می‌گزاردند. همین فقر اصحاب صفه باعث شد تا گاهی از سوی اشراف انصار مورد تحقیر قرار گیرند. در همین راستا نقل می‌کنند؛ روزی مردی از انصار نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) آمد و مشاهده نمود که فردی از اهل صفه، چسبیده به پیامبر و در کنار آن حضرت نشسته است، و پیامبر با او سخن می‌گوید. مرد انصاری وقتی این وضعیت را دید، با فاصله از آنها نشست. پیامبر فرمود بیا جلو؛ اما مرد انصاری از این کار پرهیز کرد که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرمود: می‌ترسی فقرش به تو سرایت کند؟! انصاری در پاسخ گفت: این افراد را از خود دور کن! در این هنگام بود که این آیه نازل شد: «وَ لا تَطْرُدِ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ ما عَلَیْکَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ ما مِنْ حِسابِکَ عَلَیْهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَکُونَ مِنَ الظَّالِمِینَ»؛ کسانی را که هر بامداد و شبانگاه پروردگار خویش را می‌خوانند و خواستار خشنودی او هستند، از خود مران. نه چیزی از حساب آنها بر عهده تو است و نه چیزی از حساب تو بر عهده ایشان. اگر آنها را طرد کنی، در زمره ستم‌کاران خواهی بود.

به همین سبب بود که خدای تعالی در آیه ۲۷۳ سوره بقره به مسلمانان سفارش کرد تا مراقب وضع آنان باشند، و لذا آنان آنچه که از غذایشان زیاد می‌آمد، هنگام عصر برای اصحاب صفه می‌آوردند.