اشاره:

 تلویزیون، سینما، اینترنت، ماهواره و گوشی‌های همراه از مهم‌ترین رسانه‌های تصویری هستند که تأثیر فراوانی بر سبک زندگی افراد داشته‌اند. رسانه تا حدود زیادی در شکل‌گیری نظام فکری افراد مؤثر است و در نهایت، این نظام فکری است که پایه‌های سبک زندگی را مشخص می‌کند. از سوی دیگر رسانه‌ها، به ویژه رسانه‌های تصویری به طور مداوم در حال آموزش مثبت و منفی سبک زندگی‌اند و سبک زندگی مواردی نظیر: طرز تلقی‌ها، ارزش‌ها و شیوه‌های رفتار هستند. در واقع، سبک زندگی به همه‌ی مسائلی برمی‌گردد که متن زندگی انسان را شکل می‌دهند (بیانات مقام معظم رهبری، ایسنا 23/07/1391). توسعه‌ی وسایل ارتباطات جمعی، به ویژه گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای، اگرچه به لحاظ اطلاع‌رسانی برای جامعه‌ی بشری مفید است، به علت دسترسی آسان و صادر کردن فرهنگ‌های گوناگون و محتوای بی‌قیدوبند و بدون حدومرز برنامه‌های آن، در دهه‌های اخیر، سبک زندگی اجتماعی را در برخی جوامع دگرگون کرده است.

رسانه و سبک زندگی

رسانه‌ها بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. تلویزیون، نه صرفاً عاملی است که زندگی طبیعی انسان‌ها را به خطر اندازد و نه وسیله‌ای است مطلقاً برای پیش برد اهداف بشر. رسانه‌ها می‌توانند اطلاعات مفیدی از مکان‌ها، شرایط و قوانین گوناگون در اختیار کاربران قرار دهند.

 تشویق مردم به حرکت و شرکت در همه‌پرسی‌ها، بزرگ‌ترین فایده‌ی رسانه‌ای است و آگاهی از اخبار جهان از دیگر فواید رسانه‌هاست. می‌توان در رسانه با معرفی بزرگان ادب، علم، دین، هنر و ورزش به ارائه‌ی الگوهایی برای افراد جامعه پرداخت. رسانه‌ها در شرایط کنونی، بر شیوه‌های زندگی و سلیقه‌های عموم مردم جامعه اثر می‌گذارند و رسانه‌هایی چون تلویزیون و ماهواره بیش از سایر ابزارهای رسانه‌ای، در این تأثیر نقش دارند. این اثرگذاری نیز به دلیل استفاده‌ی اغلب مردم از آن‌هاست که در غالب برنامه‌های سرگرم کننده، وابستگی افراد را نیز به خود بیشتر کرده‌اند. رسانه‌های جمعی، طی چند دهه‌ی گذشته توانسته‌اند بینندگان زیادی را به سوی خود جذب کنند و در نتیجه، موضوع سبک زندگی نیز خواه ناخواه با آن‌ها پیوند تنگاتنگ پیدا کرده است. در واقع، رسانه‌ها سبک زندگی را برای ما تعریف می‌کنند و نقشه‌ی راهبردی می‌کشند.

تفاوت‌های جنسیتی در تماشای تلویزیون

به دلیل این که زنان نسبت به مردان، فرصت بیشتری برای دیدن برنامه‌های تلویزیونی دارند و بیشتر در معرض تأثیرپذیری برنامه‌های تلویزیونی و به خصوص شبکه‌های ماهواره‌ای هستند و وقت قابل توجهی را به تماشای برنامه‌های رسانه، به خصوص تلویزیون اختصاص می‌دهند. بین زنان و مردان از نظر استفاده از تلویزیون، تفاوت وجود دارد. دکتر «سید نورالدین رضوی‌زاده» پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در این باره می‌گوید: «زنان، در مجموع نسبت به مردان وقت بیشتری برای تماشای تلویزیون اختصاص می‌دهند؛ طوری که ۳۱ درصد مردان بیش از ۱۸۱ دقیقه در هفته تلویزیون تماشا می‌کنند؛ در حالی که تعداد بیشتری از زنان، ۴۲ درصد در هر روز این میزان تلویزیون تماشا می‌کنند» (ایرنا)

نگاه آسیب شناسانه به تلویزیون

یکی از مسائلی که در جامعه‌ی ما از تلویزیون و سینما تأثیر زیادی پذیرفت، نوع روابط دختر و پسر قبل از ازدواج به روشی ظاهراً پسندیده است. عادی جلوه دادن این دوستی‌ها ـ حتی در خانواده‌های مذهبی ـ بعد از زمانی طولانی، در فرهنگ ما جای گرفت و کم‌کم این موضوع در جامعه نهادینه شد.

 موضوع دیگری که رسانه، به خصوص سینما و تلویزیون در سبک زندگی ما ایجاد کرد، نوع پوشش زنان در جامعه است. سینما برای هرچه زیباتر جلوه دادن بازیگران و جذب بینندگان، دست خود را برای پوشیدن هر نوع لباس و استفاده از انواع آرایش باز گذاشت و با توجه به حس زیبایی طلبی در افراد و علاقه به بازیگران مشهور، کم‌کم نوع لباس، سبک آرایش و نوع سخن گفتن بازیگران در خانواده‌ها اثر گذاشت.

با توجه به اینکه در سریال‌های ایرانی، زنان فقیر چادری بودند و زنان ثروتمند بدون چادر، تا حدودی این فرهنگ در جامعه‌ی ما شکل گرفت که بانوان چادری اغلب فقیرند و با توجه به علاقه‌ی مردم به پول و ثروت، تمایل آن‌ها به چادر کم‌رنگ شد. شبکه‌های ماهواره‌ای به علت گستردگی و آزادی بی‌قیدوشرط، دست خود را در نشان دادن هر نوع برنامه‌ی ضداخلاقی در قالب سریال باز گذاشته و از هم گسستن کانون خانواده را هدف گرفته است.

تجمل‌گرایی نیز از فرآورده‌های رسانه در دنیای کنونی است. با تبلیغات و پیام‌های بازرگانی برای انواع کالاها و فنّاوری پیش رفته، نشان دادن خانه‌های مجلل با دکوراسیون بسیار زیبا و گران‌بها و استفاده از اتومبیل‌های گران‌قیمت در اکثر سریال‌های تلویزیونی، این تصور ایجاد می‌شود که زندگی اکثر مردم این‌گونه است و تمایل به تجمل‌گرایی نیز در افراد جامعه به وجود می‌آید و فرهنگ عمومی را تغییر می‌دهد.

زندگی به سبک اینترنت و تلفن همراه

ورود فنّاوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی در سال‌های اخیر تأثیراتی بر نگرش، هویت و سبک زندگی افراد داشته است. بی‌شک اینترنت و تلفن همراه، به مردم به ویژه جوانان، این امکان را می‌دهد تا روابطی متفاوت و جدید را تجربه کنند. همین موضوع روابط بین افراد را نسبت به گذشته بسیار متفاوت کرده و سبک زندگی جدیدی را ایجاد کرده است.