جمعی را هدایت کرده و جمعی (که شایستگی نداشتهاند)، گمراهی بر آنها مسلّم شده است. آنها (کسانی هستند که) شیاطین را بهجای خداوند، اولیای خود انتخاب کردند و گمان میکنند هدایت یافتهاند! (اعراف 30)
۱-هدایت کار خداست، «فریقاً هَدی» ولی گمراهی، به خاطر سوء انتخاب خود ماست. «اتّخذوا الشیاطین اولیاء» ۲- تا زمانی که از خدا نبریدهایم، تمام وسوسهی شیطان، با یاد او و توبه قابل جبران است، «مَسّهم طائف من الشّیطان تذکّروا» <69> ولی بریدن از خدا سبب افتادن در دام شیطان و سلطهی او میشود که قابل جبران نیست. «حقّ علیهم الضّلالة انّهم اتّخذوا الشیطان اولیاء» ۳- انسان آزاد است و میتواند ولایت الهی را انتخاب کند یا ولایت شیطان را. «انّهم اتّخذوا الشیاطین» ۴- دیدگاه منحرفان، واقعبینانه نیست؛ بلکه خیالپردازانه است. «یحسبون انّهم مهتدون» ۵ - انحراف فکری و جهل مرکّب، (گمراه بودن، ولی خود را در راه حقّ دیدن)، از بدترین انحرافات است. «یَحسبون انّهم مهتدون» چنانکه در جای دیگر میخوانیم: «قل هل ننبّئکم بالاخسرین أعمالاً. الّذین ضَلّ سعیهم فی الحیاة الدّنیا و هم یحسبون انّهم یحسنون صُنعاً»
نعمت و معصیت
امام علی علیهالسلام: یَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ یُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ فَاحْذَرْهُ؛
ای فرزند آدم! زمانی که خدا را میبینی که انواع نعمتها را به تو میرساند، درحالیکه تو معصیتکاری، بترس!