-1-3 به چالش کشیدن توزیع قدرت در جهان

انقلاب اسلامی ایران در شرایطی به وقوع پیوست که دو ابرقدرت امریکا و شوروی با بلوک‌بندی، کشورهای جهان را در اردوگاه خود سازمان‌دهی کرده بودند و رژیم پهلوی نیز با قرارگرفتن در پیمان «سنتو» به عنوان پایگاه مستحکم امریکا و غرب در منطقه و در همسایگی شوروی قرار داشت. در این شرایط بین‌المللی، انقلاب اسلامی با ظهور خود، نحوه توزیع قدرت را به چالش کشید و آن را با شعار و سیاست «نه شرقی و نه غربی» بی‌اعتبار ساخت؛ زیرا از نظر انقلاب اسلامی ایران، آنچه در ساختار سیاسیِ عینی نظام بین‌الملل رخ داد، ناشی از روابط سیاسی نابرابر، اعمال سلطه، نفوذ قدرت‌های بزرگ و وابستگی سیاسی کشورهای تحت سلطه است؛ از این رو نحوه توزیع قدرت در ساختار سیاسی روابط بین‌الملل، نابرابر و ناقض حقوق ملت‌ها و کشورهای ضعیف بوده، توزیع منابع مادی و طبیعی قدرت در سطح جهان یکسان نیست. (مجرد، 1386: 51)

در این شرایط، انقلاب اسلامی با تأثیری که بر مجاهدان افغان در مقابله شجاعانه با نیروهای شوروی گذاشت، به تضعیف قدرت شوروی در جهان کمک شایانی کرد. این در حالی بود که بلوک غرب به رهبری امریکا پس از انقلاب اسلامی با از دست دادن ایران و خروج این کشور از پیمان «سنتو» و نیز فروپاشی پیمان‌های منطقه‌ای «سنتو» و «سیتو» و درنتیجه فراهم شدن زمینه‌های رشد حرکت‌های استقلال‌خواهی، اسلام‌گرا و ضد غربی، قدرتش در منطقه با چالش جدی مواجه شد. در نتیجه قدرت سومی به رهبری انقلاب اسلامی در جهان شکل گرفت که قدرت شرق و غرب را به چالش کشید، قدرتی که مبتنی بر آموزه‌ها و تعالیم اسلامی و نفی سکولاریسم بود و در جهان و منطقه گسترش پیدا کرد.

-1-4 بیداری ملت‌های تحت ستم

انقلاب اسلامی با ارائه الگوی رفتاری جدید برای ملل ستمدیده، در ایجاد اعتماد و بیدارسازی آن‌ها نقش مؤثری ایفا کرد و کوشید افکار عمومی آن‌ها را برای ایجاد تغییر و تحول در ساختار بین‌الملل تحت تأثیر قرار دهد. به علاوه، حمایت ایران از ملت‌های محروم و زیر ستم، باعث فعال شدن و تقویت حرکت‌ها و جنبش‌های اسلامی و آزادی‌بخش در جهان و منطقه شد. در این میان، تأثیر انقلاب اسلامی بر ملت فلسطین و لبنان، بیش از همه چشمگیر است؛ به طوری که در جنگ 33 روزه، نظام سلطه امیدواری زیادی داشت که با شکست و نابودی «حزب الله» در حقیقت ضربه‌ای جدی به حرکت و جنبشِ در حال رشد ضدسلطه به رهبری انقلاب اسلامی وارد کند که با ناکامی جدی مواجه گردید.

در امریکای لاتین هم که به مدت یک قرن ونیم در سایه «دکترین مونرو»، حیات خلوت امریکا به حساب می‌آمد، در سال 1979م هم زمان با انقلاب اسلامی ایران، انقلاب نیکاراگوئه بدون حمایت شوروی شکل گرفت و بعد از انقلاب کوبا، دومین ضربه را بر پیکر سلطه در آن منطقه وارد آورد و دیری نپایید که سبب بیداری و قیام عمومی مردم محروم و استثمارشده این قاره ضد سلطه‌گران امریکایی شد و آثار آن در ونزوئلا، بولیوی، اکوادور، شیلی و برزیل، موجب به قدرت رسیدن نیروهای مردمی ضدسلطه گردید. حتی در این کشورها، ملی‌گرایی مترادف با ضدیت با امریکا شد، به طوری که همراهی و نزدیکی این کشورها با ایران اسلامی در دهه گذشته در سطح بین‌الملل بسیار گسترده‌تر شده است. (همان: 53  48). 

 -1-5 احیا و گسترش تشیع و حرکت‌های شیعی در جهان

انقلاب اسلامی بر شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) تأثیر شگرفی گذاشت و جایگاه شیعیان را از حاشیه، به مرکز تحولات جهان اسلام تغییر داد. شیعیان که در طول قرن‌های متمادی تحت فشارهای داخل و بیرون جهان اسلام قرار داشتند و با تکیه بر اصل تقیه حتی از بروز افکار و اندیشه‌های خود می‌هراسیدند، با پیروزی این انقلاب، احیا شدند و در صف اول تحولات جهان اسلام و عرصه بین‌الملل و پیشرو در مبارزه با استکبار قرار گرفتند.

همچنین با پیروزی انقلاب اسلامی، شناخت اسلام از سوی غیرمسلمانان که پیش‌تر معطوف به دیدگاه اهل سنت بود، تحول پیدا کرده و گرایش به اسلام از دریچه تشیع و مکتب اهل بیت (علیهم السلام) بیشتر شده است. اگرچه آمار دقیقی در این باره در دسترس نیست؛ ولی اطلاعات و شواهد بیرونی نشان می‌دهد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد کسانی که به وسیله مکتب تشیع به اسلام گرویده‌اند، به طور چشمگیری افزایش یافته است؛ به طوری که مراکز اسلامی وابسته به شیعیان در سراسر نقاط جهان این واقعیت را تأیید می‌کنند. واقعیتی که تا پیش از انقلاب اسلامی، این گرایش به اسلام به صورت موارد اندک اتفاق می‌افتاد.

از سویی در جهان اسلام نیز شمار درخور توجهی از اهل سنت، با پیروزی انقلاب اسلامی به شناخت تشیع و مکتب اهل بیت (علیهم السلام) علاقه‌مند شدند و با اثرپذیری از کلام و اندیشه‌های امام خمینی، جذب آموزه‌ها و تعالیم اهل بیت (علیهم السلام) گشتند. طبق اطلاعات به دست آمده در کشورهای مختلف افریقایی، ازجمله: نیجریه، تانزانیا، کنیا و افریقای جنوبی، آمار شیعیان بعد از انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته است؛ برای مثال، چندین میلیون نفر در نیجریه و چندصدهزار نفر در افریقای جنوبی به پیروان مکتب تشیع افزوده شده‌اند. 

همچنین، در بسیاری از جوامع اسلامی در جنوب شرق آسیا، همچون مالزی و اندونزی با گسترش پیروان اهل بیت (علیهم السلام)، اجتماعات عظیم شیعی بعد از انقلاب در این جوامع شکل گرفت. واقعیتی که آثار آن را در کشور‌های امریکای لاتین، آسیای مرکزی و شبه قاره هند نیز می‌توان به وضوح مشاهده کرد.

-1-5-1  شیعیان لبنان

در حالی که شیعیان لبنان از اکثریت نسبی در این کشور برخوردار بودند؛ اما تا پیش از انقلاب اسلامی در شرایط نامناسب سیاسی و اجتماعی به سر می‌بردند. با پیروزی انقلاب اسلامی، جانی تازه در میان شیعیان لبنان دمیده شد و گروه‌های مختلف شیعی بر اساس دو محور ایمان به ولایت فقیه و التزام به رهبری حکیمانه امام خمینی و ضرورت قیام و مبارزه با دشمن اسرائیلی، به یکدیگر پیوستند و حرکت واحدی را سازمان دادند که امروز به جنبش «حزب الله» معروف است (کدیور، 1372: 117).

ایدئولوژی حزب الله لبنان با الگوگیری از انقلاب اسلامی، بر اتحاد جدایی‌ناپذیر رهبری سیاسی و مذهبی تأکید دارد، این کار موجب شده است فقهای عالی رتبه، جایگاه ویژه‌ای در میان اعضای حزب الله و جامعه لبنان کسب کنند و مسئولیت پاسداری از پیام خداوند را برعهده گیرند. این نوع پاسداری مذهبی، بهره‌برداری از تئوری‌های سید محمدباقر صدر و امام خمینی بود. (امرائی، 1383: 239)

شیعیان لبنان با شکل‌گیری جنبش حزب الله، وارد میدان عمل شد و با گذشت زمان، امروز به نقش‌آفرین عرصه‌های سیاسی و اجتماعی لبنان تبدیل شده است. از سویی دیگر، حزب الله لبنان به عنوان پایگاه مستحکم مقاومت در مقابله با رژیم صهیونیستی و خارج کردن نیروهای این رژیم از خاک لبنان و همچنین، پیروزی در جنگ 33 روزه، به الگویی در میان ملت‌های اسلامی تبدیل شده است.