عملیات شهید مدنی، آخرین عملیات ایران در سال اول جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران است که در 27 شهریور 1360، در جنوب جاده سوسنگرد ـ بستان انجام شد.
بعد از عملیات شهید رستمی که به منظور آزادسازی دهلاویه در 26 خرداد 1360 انجام شد، عراقیها دهلاویه را تخلیه کردند و در غرب آن مستقر شدند. اما هنوز این منطقه کاملاً در اختیار رزمندگان ایرانی نبود. به منظور تصرف خاکریز خط مقدم دشمن از دغاغله تا دهلاویه و در پی آن ورود به روستای دهلاویه و استقرار در آن، در 24 شهریور 1360 فرماندهان ارتش و سپاه پاسداران عملیات مشترکی را طراحی و زمان تک آن را 27 شهریور 1360 انتخاب کردند. این عملیات برای کم کردن فشار دشمن از روی نیروهای مستقر در شرق کارون، خارج کردن جناج جنوبی لشکر 92 زرهی خوزستان از میدان دید و تیر مستقیم، تهدید خط مواصلاتی سپاه 2 و 3 عراق در شرق بستان و ایجاد تحرک در جبههها اجرا شد.
این عملیات به نام شهید آیتالله سید اسدالله مدنی، امام جمعه و نماینده امام در تبریز که یک هفته قبل از اجرای عملیات، در 20 شهریور 1360 به دست منافقان به شهادت رسیده بود، نامیده شد.
منطقه عملیاتی در حدفاصل غرب روستای دهلاویه و روستاهای دغاغله در شمال رودخانه نیسان قرار داشت.
ساعت 4:30 بامداد 27 شهریور 1360، عملیات شهید مدنی در محور دهلاویه آغاز شد. یک ساعت بعد، رزمندگان ضمن انهدام چند تانک عراقیها، سنگرهای آنها را پاکسازی و خاکریز اول دشمن را تصرف کردند. به دنبال این موفقیت، حرکت به سمت خاکریز دوم عراق ادامه یافت. پس از تصرف خاکریز دوم، رزمندگان با ادامه پیشروی، خاکریز سوم را نیز تصرف کردند.
با روشنایی هوا، پاتکهای عراقیها شروع شد. نقطه آسیبپذیر نیروهای خودی از جناح چپ خاکریز، سمت رودخانه العباس بود. در این نقطه، درگیری شدیدی رخ داد. ارتش عراق با آرایش تانکها، توان خود را روی خاکریز رودخانه العباس متمرکز کرده بود. این درگیری تا بعد از ظهر روز اول ادامه یافت و عراق توانست با فشار شدید، نیمی از خاکریز را باز پس گیرد.
در محور سویدانی نیروهای عملکننده در ساعت 2 بامداد 28 شهریور حرکت خود را از غرب چولانه به سمت مواضع عراق آغاز و با عبور از موانع موجود تا عمق دویست متری نفوذ کردند و آماده درگیری و پیشروی شدند. نیروهای خودی زیر آتش متقابل ارتش عراق شروع به پیشروی کردند. در ساعت 5:30 خاکریز مقدم عراق سقوط کرد. وجود موانع و سنگرهای تانک ارتش عراق، نفوذ به سمت خاکریز دوم و سوم را مشکل کرده بود. با وجود این، پیشروی به طرف خاکریز دوم و سوم ادامه یافت، طوری که تا ساعت 7 صبح نیروهای عملکننده توانستند علاوه بر خاکریز دوم و سوم، روستاهای سویدانی، رمله، دحیمی و مگاصیص را تصرف کنند.
به دنبال موفقیت رزمندگان، ارتش عراق برای بازپسگیری مواضع خود، چندین پاتک کرد و تا ساعت 11 روستای مگاصیص و خاکریز سویدانی ـ دغاغله را بازپس گرفت. بااینحال عراقیها نتوانستند به مواضع قبل از عملیات بازگردند.
در این عملیات، واحدهایی از تیپ 55 هوابرد و لشکر 16 زرهی ارتش، دو گردان از سپاه پاسداران و دو گردان از ستاد جنگهای نامنظم شرکت داشتند.
علاوه بر آزادسازی منطقهای به وسعت ده تا پانزده کیلومتر از مهمترین دستاوردهای عملیات غرب سوسنگرد، درگیر شدن عراقیها در این جبهه و کاهش فشار و توجه آنها به منطقه عملیاتی شرق کارون بود. این امر موجب تسهیل در اجرای عملیات ثامنالائمه و شکست حصر آبادان در مهر 1360 شد.
در این عملیات، پانصد نفر از نیروهای عراقی کشته و یا مجروح شدند و 190 نفر نیز به اسارت رزمندگان ایرانی درآمدند. همچنین پنجاه تانک و نفربر عراقی منهدم و تعدادی تانک و نفربر نیز به غنیمت گرفته شد. در این عملیات 168 نفر از رزمندگان ایرانی از جمله حسن ریختهگران فرمانده عملیاتی سپاه در محور دهلاویه، به شهادت رسیدند.
بعد از عملیات شهید مدنی، خطوط پدافندی منطقه عملیاتی حمیدیه ـ سوسنگرد و تپه اللهاکبر تا زمان اجرای عملیات طریقالقدس که دو ماه بعد در اوایل آذر 1360 اجرا شد، بدون تغییر ماند و نبردهای پراکنده تغییری در این جبهه ایجاد نکرد.
عملیات ظفر ۶
سمانه تاجیک
عملیات ظفر 6 یکی از عملیاتهای نامنظم در دوران جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران است که در سال 1366 در شرق استان کرکوک عراق و با هدف آزادسازی ارتفاعات منطقه، در سه محور توسط قرارگاه رمضان انجام گرفت.
در روزهای پایانی سال 1366 عملیاتی با عنوان والفجر 10 با هدف تصرف بخشهایی از استان سلیمانیه عراق طراحی شد. مواردی مانند وسعت منطقه عملیاتی، جدایی اهداف از هم، بعد مسافت عقبهها از یکدیگر و عدم امکان هدایت نیروها در همه محورها به وسیله یک قرارگاه، از دلایلی بود که باعث شد تا چند قرارگاه برای اجرای عملیات والفجر 10 تعیین شود و این قرارگاهها با انجام عملیاتهای نامنظم به تحقق اهداف عملیات والفجر 10 کمک کنند. قرارگاه رمضان که مرکز عملیاتهای نامنظم سپاه پاسداران بود، مأموریت داشت در خلال عملیات والفجر 10 با همکاری گروههای کُرد معارض عراقی، اقداماتی مانند حمله به اهداف در شهرهای عراق، اجرای عملیاتهای کمین و ناامن کردن تردد واحدهای عراق در عمق منطقه انجام دهد. عملیات ظفر 6 یکی از این عملیاتهای نامنظم بود. از سلسله عملیاتهای ظفر، عملیات ظفر 5 در 22 دی 1366 نیروهای قرارگاه رمضان با همکاری پیشمرگان حزب دموکرات کردستان عراق، در استان دهوک عراق انجام شد و شهر دیرلوک کاملاً تصرف و جاده عمادیه قطع شد.
نیروهای عملکننده تحت فرماندهی قرارگاه رمضان 5 اسفند 1366 به نیروهای عراق حمله و پس از نبردی سنگین ارتفاعات گرده ناصر، گرده مقبره، گرده قالی، گرده سو و ارتفاع 606 را تصرف کردند. نیروهای ایران، پس از تسلط بر پل مهم باصره، پادگان گردان مستقل پیاده مکانیزه از سپاه یکم، پادگان محل استقرار گردان 135 و گردان 25 خفیفه را تصرف و صد تن از نیروهای دشمن، از جمله فرمانده گردان 25 خفیفه را کشته و بیست نفر را اسیر کردند. یکی از اسرا، سروان زرهی، خارس عبدالکریم، معاون گردان 25 خفیفه بود.
نیروهای ایران در محور شرق سنگاو نیز با درهم کوبیدن پایگاهها و مواضع عراق، صد نفر را کشته و پانزده نفر را به اسارت گرفتند. عراق نیز با روشن شدن هوا اقدام به پاتک کرد که با کمین کوبنده و سنگین نیروهای ایران در جاده سنگاو ـ چمچال مواجه شد و پس از تحمل 150 کشته و تعدادی اسیر، عقبنشینی کردند.
ارتش عراق، روز دوم عملیات با بهرهگیری از شش گردان نیروهای پیاده و مکانیکی، مزدوران محلی، دهها تانک و زرهپوش و حمایت آتش توپخانه و نیروی هوایی، در حد فاصل چمچال ـ جیبافره پاتک سنگینی کرد و دست به پیشروی زد. این پاتک عراق با عکسالعمل بهموقع نیروهای ایران سرکوب شد؛ اما عراق اعلام کرد که عملیات ظفر 6 از سوی ایران با شکست مواجه شده است.
از دیگر نتایج عملیات ظفر 6 میتوان به مواردی از قبیل: آزادسازی پل مهم باصره و چندین روستای منطقه اشاره کرد. همچنین از دیگر نتایج این عملیات، تسلط بر جادههای اصلی سنگاو ـ چمچال، کرکوک ـ سنگاو، قادرکرم ـ کرکوک، سنگاو ـ قره داغ ـ سلیمانیه و همچنین جادههای فرعی سنگاو ـ دربندیخان بود.
سرگرد جعفر عبدحسین، فرمانده گردان مستقل پیاده مکانیزه سپاه یکم عراق، نیز در این عملیات به هلاکت رسید.
در عملیات ظفر 6، پادگان گردان مستقل پیاده مکانیزه از سپاه یکم، پادگان محل استقرار گردان 135 خفیفه و مقر گردان 25 خفیفه و چهارده پایگاه دیگر عراق در منطقه، شش دستگاه تانک و نفربر، دو قبضه توپ ضدهوایی، هشت قبضه خمپارهانداز 82 میلیمتری، چندین قبضه تیربار و دهها انبار مهمات منهدم شدند. همچنین ایران توانست دو دستگاه نفربر زرهی، شصت دستگاه انواع بیسیم، چندین قبضه خمپارهانداز و تعدادی سلاح انفرادی را در این عملیات به غنیمت بگیرد.
روزنامه تایمز مالی لندن، پیشروی نیروهای مسلمان کرد را در شمال عراق به استناد تصاویر ماهواره اطلاعاتی تأیید کرد و با اشاره به عملیات ظفر ۶ نوشت: «نیروهای حزب دمکرات کردستان عراق در پیشروی ماه گذشته در منطقه ماووت در کنار مرز ایران، شکست سختی بر نیروهای عراق وارد آورند.»
پس از شروع عملیات والفجر 10 در 23 اسفند 1366، برای جلوگیری از افزایش حساسیت دشمن به تحرکات قرارگاه قدس و کشف نشدن هدف اصلی این قرارگاه، نام عملیات در محور قرارگاه قدس در منطقه شرق استان سلیمانیه عراق، ظفر 7 تعیین شد. این عملیات توسط قرارگاه رمضان و نیروهای کُرد عراقی انجام شد.