در خالقیت آدمی، ظرافتهایی نهفته است که دنیای روحی ـ جسمی او متکی بدانها است و جذب و رفع این نیازها گهی فراتوان و گاهی غیر قابل اظهارند که آدمی را کسل و دمغ میکند، از این رو، خداوند را در لمحات زندگانی آدمها دمهایی است، خوشبو و عطرآگین که دم به دم میبیزند و دامنکشان بوی خوش میافشاند. دمهایی که جان میبخشند و چشمه جان را میجوشانند...
در گذار عمر آدمی، همیشه و همه گاه، با بادهایی بلاخیز و برگریزان پاییزی «گناه» دست به گریبان است که روح او را میآزارد و در محرکه زمهریر زمستان «بلا» گرفتارش افکند که شاید پایانی بر آن نباشد...!
خالق مهربان و رئوف، برای اینکه گل سرسبد خلقتش را در فلاکت و مذلت نبیند و اوجگیری و رخشانیهای او را بنمایاند، ببیند و مفتخر باشد، راههایی را گشوده و نمایانده است. راههایی که رو به سوی چشمه خورشید دارند و چشمه خورشید را در چشمانداز انسان قرار میدهند که در این باره رسول مهربانی (صلی الله علیه وآله وسلم) میفرمایند:
«انّ لِرَبِّكُم فی أیّامِ دَهرِكُم نَفَحاتٍ، فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ أن یُصِيبَكُم نَفحَةٌ مِنها فلا تَشقَونَ بَعدَها أبدا» (۱)
«همانا از سوی پروردگار شما در طول عمرتان نسیمهایی میوزد، پس خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که نسیمی از آن نفحات به شما بوزد و زان پس هرگز به شقاوت نیفتید.»
درک این ایام ناب در واقع یک درون تکانی مبنایی است که نشئتی معنادار از برخی آیات و روایات معصومان (علیهم السلام) گرفته میشود، تا بایستگی از یک تحول بتواند در سرشت هر انسانی اثرگذار و بیدارباش باشد، به گونهای که آدمی را از رذیلت به عزت و از منجلاب به جنات النعیم برساند.
عمر یار، سلامتی همراه و توفیق دمساز گردید، تا در این فصول عمر زودگذر و بیتضمین، بایستی؛ مانند زمستان سرد بیجان عبور کرد و خود را برای رویش و پویشی تازه مهیا کرد. جنبشی برای شکفتن دوباره، برای رشد و تعالی حقیقی، برای زندگانی جاوید و مقامی که بدان بشارتیم: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاّ لِیَعْبُدُونِ» (2) «من جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند» (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند.)
سفره ماه رجب، ماه رحمت، برکت و استجابت دعا پهن میشود و برای ما روزی استثنایی است، چرا که نخست، اول ماه رجب المرجب است؛ دوم، اولین پنجشنبه هر ماه روزهاش ثواب دارد؛ سوم، اولین پنجشنبه ماه که شب آن (جمعه) لیلۀ الرغائب است و... .
بیاییم از این نعمت عمر و سلامتی و در این ایام پر خیروبرکت پیش رو، کمال بهره را برده و یک تحول روحی و معنوی که نشئت گرفته از دستورهای الهی، سنتهای نبوی و علوی باشد برای خود رقم زنیم، تا با روآوری به صلاح و درستی، تاریکیهای گذشته را که بعضاً ناخواسته و از روی غفلت بوده، از باب ستارالعیوب و غافرالذنب پروردگار مورد عفو و بخشش و امضای صاحب عصروالزمان (عج) ـ که تأیید و یا رد اعمال به دست مبارکشان است ـ حاصل گردد.
مولوی برای چنین ایامی سروده:
گفت پیغمبر که نفحتهای حق / اندر این ایام میآرد سبق
گوش هش دارید این اوقات را / در ربایید این چنین نفحات را
نفحهای آمد شما را دید و رفت / هرکه را میخواست جان بخشید و رفت
نغمهای دیگر رسید آگاه باش / تا از این هم وا نمانی خواجه باش
ـــــــــــــــــــــــ
۱. متقی هندی، کنز العمّال، ح ۲۱۳۲۴ و محمدی ریشهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۳۹۳، ح ۷۲۱۱.
۲. ذاریات، آیه۵۶. «۱۲/ ۱۰/ ۱۴۰۳».
نامه معنوی آیتالله سیدعلی قاضی

۸۶ سال پیش، در روز شنبه پنجم شهریورماه ۱۳۱۷ و یک روز مانده به آغاز ماه رجب، مرحوم قاضی (آیتالله سیدعلی قاضی استاد علامه طباطبایی) نامهای معنوی به شاگردان خود نوشت و در آن به اهمیت، عظمت و معنویت ماه رجب (ماه امیرالمؤمنین علیهالسلام) پرداخت. او در قالب دستوراتی عملی، شاگردان را به بهرهگیری از این فرصت گرانبها فراخواند.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد للّه رب العالمین، و الصلوة و السلام علی الرسول المبین، و وزیره الوصیّ الأمین، و أبناءهما الخلفاء الراشدین و الذریة الطاهرین، و الخلف الصالح و الماء المعین. صلّی الله و سلّم علیهم أجمعین.
هشدار: اکنون در ماههای حرام هستید، تیقّظ کن! تا زاد و توشهات بیفزاید و این فرصت را غنیمت شمار. شبهایش را اقامه بدار و روزهایش را روزه بگیر، تا شاکر پروردگاری باشی که در فضل و لطفش کامل و سرشار است. در شبها بسیار کم بخواب؛ بلکه بیدار بمان و شبزندهداری کن. چه بسیار عاشقانی که شب را در بیداری میگذرانند و نمیخوابند. قرآن کتاب حقیقت را با صوتی نیکو و حزین بخوان که نورش تاریکیها را روشن میکند و هیچ محتوایی نمیتواند مانند آن باشد. کسی که غیر از این ادعا کند، خطا کرده است.
۱. توبه کنید: بهویژه شب جمعه یا روز یکشنبه پیش از شروع ماه رجب، نماز توبه را بهجای آورید. پس از توبه، باید از گناهان کبیره و صغیره اجتناب کنید. بر اساس شرایط، بار دیگر نماز توبه را در دومین روز ماه رجب بخوانید.
۲. محاسبه و مراقبه: هماهنگ با شرایط، بر مراقبهی کوچک و بزرگ، محاسبه اعمال و معاقبه (خودتنبیهی برای لغزشها) همت گمارید، چراکه این زمینهساز رشد برای کسانی است که میخواهند بیدار شوند و خشیتی در دل داشته باشند.
۳. اقامه نماز و نوافل همراه با حضور قلب: نمازهای واجب را در بهترین اوقات خود بهجا آورید (به همراه نوافل که در مجموع ۵۱ رکعت است). اگر توان انجام همه آنها را ندارید، ۴۴ رکعت را به جا آورید و اگر باز هم موانع اجازه نمیدهند، به نماز «اوّابین» اکتفا کنید.
۴. نماز شب: هیچ راه گریزی برای مؤمنان از نماز شب وجود ندارد. عجیب است اینکه کسی کمالات را جستوجو کند؛ اما شبزندهداری نکند. هیچکس بدون شبزندهداری به مرتبهای از کمال نرسیده است.
۵. تلاوت قرآن: قرآن را شبها با صدایی حزین و بهگونهای نیکو بخوانید؛ زیرا این شراب مؤمنان است.
۶. دعای فرج و استغفار: دعای فرج حضرت ولیعصر (عج) را در قنوت نماز وتر یا هر روز بخوانید. همچنین بر استغفار تمرکز داشته باشید تا عیوب و گناهانتان را جبران کنید.
۷. ذکر بعد از نماز: پس از نمازهای واجب، تسبیحات حضرت فاطمه الزهرا (سلام الله علیها) را ترک نکنید. این یکی از بزرگترین ذکرهاست و باید حداقل در هر مجلس، یک دور آن را انجام دهید.
۸. زیارت اهل قبور: قبور مؤمنان را مرتب زیارت کنید؛ اما زیارت در شب را ترک کنید و فقط روزانه انجام دهید.
۹. ارتباط با مؤمنان و اهل خیر: ارتباط خود را با برادران مؤمن و نیکوکار حفظ کنید و این روابط را غنیمت شمارید؛ زیرا آنها یارانی در مسیر سخت هستند.
۱۰. زیارت مساجد و اماکن مقدسه: مسیر خود را برای زیارت مشاهد مشرفه یا مساجد مقدس تغییر دهید. شخص مؤمن در مسجد همچون ماهی در آب است.
هشدار درباره دنیا: خود را فریب ندهید! دنیا ما را به خود مشغول ساخته، ما را فریفته و به بیراهه کشانده است. امّا دنیا از آنِ ما نیست؛ خوشا به حال مردانی که وجودشان در ناسوت است؛ ولی دلهایشان در ملکوت! اینان همانهایند که در ظاهر کمشمارندغ ولی در حقیقت بسیارند.
منبع: (صفحاتٌ من تاریخ الأعلام فی النجف الأشرف، ج۱، ص۱۸۵–۱۸۸)