یکی از بارزترین صفات حکومت پهلوی وابستگی به دولت‌های بیگانه و به ویژه آمریکا بود، این درحالی است که یکی از اصول مهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، استقلال حاکمیت و تمامیت ارضی کشور است. پس از پیروزی انقلاب، اسلامی اصل استقلال از چنان ارج و منزلتی برخوردار شد که همراه اصل آزادی در کنار اسلام به عنوان اصلی تفکیک ناپذیر به قانون اساسی جمهوری اسلامی وارد شد. حفظ استقلال وظیفه آحاد ملت و دولت و کارویژه اصلی سیاست کشور تلقی شد، مقوله استقلال از نظر بنیان گذار جمهوری اسلامی یکی از شاخص‌های مهم و جزو آرمان‌های اصلی انقلاب به شمار می‌رود.

از نظر حضرت امام، استقلال دو بُعد سلبی و ایجابی دارد. استقلال سلبی همان استعمار‌زدایی است که زمینه‌ساز تحقق حکومت نه شرقی نه غربی محسوب می‌شود. امام راحل یکی از اهداف انقلاب اسلامی را قطع دست اجانب از مملکت اسلامی، قطع ریشه‌های وابستگی، رفع سلطه و ضعف و سستی و زبونی در مقابل استعمار، جلوگیری از استثمار و استعباد و قطع منافع و مطامع استعمارگران و در یک کلام استقلال از استعمار خارجی می‌داند. امام خمینی ضمن تأکید بر ماهیت ضداستعماری نهضت، هدف انقلاب اسلامی را خارج شدن از مدار وابستگی به کشور‌های امپریالیست و درنهایت شکست ابرقدرت‌ها می‌داند. در این رابطه، حضرت امام بر کوتاه کردن دست جنایتکاران خارجی و به انزواکشاندن قدرت‌های استعماری در جهان و نیز مقابله با ایادی منطقه‌ای امپریالیسم به ویژه صهیونیسم تأکید بسیاری دارند.

در بحث استقلال ایجابی، امام خمینی هدف انقلاب اسلامی را تأمین استقلال مملکت در ابعاد سیاسی نظامی، فرهنگی، اقتصادی و فکری می‌داند. ایشان «سپردن کار به کاردانان وطن خواه امین»، خودکفایی و اختصاص مخازن و منابع کشور به مردم و استقلال فکری مراکز آموزشی را از پیش شرط‌های لازم برای تحقق استقلال می‌دانند. امام خمینی می‌فرمایند: "همه چیزمان باید مستقل بشود. استقلال با وابستگی جمع نمی‌شود و ما فرهنگمان وابسته بشود استقلال نداریم، اقتصادمان وابسته بشود، پاستقلال نداریم. اول باید آن مطلب را درستش کرد، استقلال فرهنگی، استقلال اقتصادی اول باید او را درستش کرد. تا ما بتوانیم اسم خودمان را یک مملکت بگذاریم"

انتخاب و انتصاب مسئولین، ابتدایی‌ترین حق یک کشور محسوب می‌شود. وابستگی در دوران پهلوی به حدی بود که انتخاب نخست وزیر و سایر مسئولین باید با نظر مستقیم غرب انجام می‌شد. انتخاب رجال سیاسی وابسته به غرب توسط انگلیس و آمریکا از خود رضاخان و محمدرضا گرفته تا عناصر مختلف دربار، نکته‌ای تأمل برانگیز در وابستگی بی‌چون و چرای رژیم پهلوی است. افشای این واقعیت از زبان عناصر دربار، بهترین سند برای وجود وابستگی در سران پهلوی است.

در همین زمینه، ملکه پهلوی می‌گوید: "گاهی به محمدرضا می‌گفتم چرا با علم به اینکه می‌دانی این پدرسوخته‌ها نوکر اجنبی هستند، آن‌ها را اخراج نمی‌کنی؟ محمدرضا می‌گفت چه فایده‌ای بر اخراج آن‌ها مترتب است؟ این‌ها را اخراج کنم، ده‌ها نفر دیگر را اطرافم قرار می‌دهند. بگذارید این‌ها باشند تا خیال دولت‌های خارجی از حسن انجام امور در ایران راحت باشد. همین رئیس ساواک و معاون او و مدیران ارشد، همه‌شان با آمریکایی‌ها ارتباط دارند و برای حفظ ظاهر می‌آیند و از من اجازه می‌خواهند؛ در حالی که قبل از کسب اجازه، اطلاعات مورد نیاز را به آمریکا و انگلیس رد کرده‌اند"

نفوذ تا جایی بود که حسین فردوست در بخشی از خاطرات خود با اشاره به ملاقاتش با «ترات»، رئیس اطلاعات انگلیس در ایران و ناراحتی او از اینکه محمدرضا به رادیو‌های آلمان گوش می‌کند و از روی نقشه‌های آن‌ها جنگ جهانی دوم را دنبال می‌کند، می‌گوید: "پس از بازگشت، جریان را به محمدرضا گفتم. او شدید جا خورد و پرسید: انگلیسی‌ها از کجا می‌دانند که من به رادیو گوش می‌دهم؟. فردا اول وقت، با ترات تماس بگیر و بگو محمدرضا نقشه‌ها را پاره کرد و به هیچ رادیویی هم گوش نخواهد کرد؛ مگر رادیو‌هایی که ترات اجازه دهد" 

طبق تحقیقات سنای ایالات متحده، تعداد مستشاران آمریکایی در ایران که در سال ۱۹۷۲، ۱۶ هزار نفر بود، در سال ۱۹۷۶ به ۲۴ هزار نفر افزایش یافته بود. درگزارش سنا هم آمده بود که تعداد آمریکایی‌ها در ایران می‌بایست به واسطه خرید بیشتر اسلحه از آمریکا، تا سال ۱۹۸۰ به ۶۰ هزار نفر برسد. حال با ظهور انقلاب اسلامی وابستگی‎های سیاسی و نظامی ایران از کل کشور‌های دنیا قطع شد و شعار راهبردی، ایران یعنی «نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی» به گوش تمام کشور‌های جهان رسید.

مردم ایران با جمهوری، اسلامی معنای واقعی استقلال در انتخاب مسئولین و سیاست‌گذاران کشور را درک کرده و به بیگانگان مجال دخالت در امور سیاسی کشور را ندادند. استقلال در روابط خارجی ایران نیز درخور توجه بوده و ایران قبل از انقلاب را که صرفاً پیاده نظام دولت‌های غربی در منطقه بود، امروز اثرگذارترین کشور منطقه و بعضاً دنیا می‌دانند طبق گزارش «آمریکن اینترست» در سال ۲۰۱۷ ایران هفتمین قدرت در دنیا شناخته شده است.

منبع: کتاب صعود چهل ساله

 

زیردریایی فاتح