به طور کلی، کشورمان مسیری را از توسعه علمی به سمت توسعه فنی و کسب‌وکاری و سپس توسعه اقتصادی طی کرده است. ان‌شاءالله گام بعدی، تمرکز بر اثرگذاری‌های اقتصادی و اجتماعی خواهد بود. ما از کشوری که رتبه‌اش در انتشار مقالات نانو در ابتدای برنامه حدوداً 51 دنیا بود، اکنون به جایگاه ششم جهان در این شاخص رسیده‌ایم. البته شاخص‌های علمی دیگری نیز وجود دارند که می‌توان به‌صورت مفصل‌تر درباره آنها صحبت کرد. گام بعدی این است که ببینیم چه شرکت‌هایی از این بدنه بیرون آمده و اکنون محصول دارند. تا پایان سال 1403، حدود 440 شرکت دارای محصول فناورانه نانویی مورد تأیید ستاد نانو در کشور فعال هستند که بیش از 1700 محصول دارای تأییدیه «نانومقیاس» را تولید می‌کنند. تأکید می‌کنم که محصولاتی که تأییدیه نانومقیاس دارند، یعنی هم از فناوری نانو استفاده کرده‌اند و هم تجاری شده است. همچنین این محصولات در بازار حضور دارند؛ مثلاً محصولات مرتبط با سلامت، تأییدیه وزارت بهداشت، و محصولات کشاورزی، تأییدیه وزارت جهاد کشاورزی را دریافت کرده‌اند.

علاوه بر این، تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌ها یا تیم‌های فناور در حال گذراندن فرآیندهای توسعه هستند که ما از آنها حمایت می‌کنیم؛ اما آمار آن‌ها در آمار محصولات ارائه‌شده لحاظ نمی‌شود. تا پایان سال گذشته، 1736 محصول دارای تأییدیه نانومقیاس بودند.

گام بعدی این است که ببینیم این شرکت‌ها و محصولاتشان چه جایگاهی در اقتصاد کشور دارند؛ چه میزان فروخته‌اند و چه مشکلاتی را حل کرده‌اند؟ یکی از شاخص‌های مهم، حجم فروش محصولات نانویی این شرکت‌هاست. در سال‌های گذشته، تقریباً هر سال حجم فروش این شرکت‌ها دو برابر سال قبل بوده است. آخرین آمار مربوط به انتهای سال 1402 نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه در این حوزه است.

در سال 1402، حجم فروش محصولات نانویی حدود 62 هزار میلیارد تومان بوده است که نسبت به سال قبل، رشدی در حدود صد و خورده‌ای درصد داشته است. از این مقدار، تقریباً 9 درصد مربوط به بازار صادراتی بوده که معادل 145 میلیون دلار از فروش محصولات نانویی به سایر کشورها محسوب می‌شود. می‌توان گفت شرکت‌های مختلف، تجربه صادرات به تقریباً هر پنج قاره جهان را داشته‌اند. براساس اطلاعات استخراج‌شده از گمرک و سامانه دانش‌بنیان معاونت علمی در سال 1402، محصولات نانویی به 49 کشور صادر شده است. البته ممکن است برخی صادرات از طریق شرکت‌های واسط انجام شده باشد که اطلاعات آن در دسترس نبوده؛ اما آنچه به صورت مستند قابل تأیید است، رقم 49 کشور می‌باشد. این آمار، سیر رشد از علم تا کسب‌وکار و در نهایت اقتصاد را به خوبی نشان می‌دهد.

در حال حاضر، بخش قابل توجهی از تمرکز ستاد بر اساس اولویت‌های مندرج در سند، معطوف به حوزه‌هایی است که محصولات دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی بالاتری هستند. ممکن است برخی محصولات از نظر حجم فروش، رقم چشمگیری نداشته باشند؛ اما نقشی که در حل مسائل کلان کشور ایفا می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است. این دسته از محصولات در اولویت‌های ستاد قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به حوزه نانو حباب اشاره کرد که اگرچه از نظر حجم بازار عدد بسیار بالایی محسوب نمی‌شود؛ اما در حوزه کشاورزی می‌تواند تا 15 درصد و در برخی موارد تا 20 درصد بهره‌وری در کشت گلخانه‌ای را افزایش دهد. همچنین در حوزه شیلات، این فناوری قادر است تا حدود سه برابر، میزان برداشت ماهی از استخرها را بهبود بخشد. در این حوزه‌ها، ما از جمله کشورهای مطرحی هستیم که هم فناوری آن را در اختیار داریم و هم شرکت‌های داخلی آن را به صورت عملیاتی مورد استفاده قرار داده‌اند. این دستاوردها باید توسعه یابند تا بتوانند در رفع مشکلات صنایع و حوزه سلامت مؤثر واقع شوند. در حوزه سلامت، شاید بازار داروهای پیشرفته مانند داروهای درمان سرطان از نظر حجم مالی عدد بسیار بالایی نداشته باشد؛ اما این محصولات دسترسی مردم به روش‌های درمانی پیشرفته‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر را فراهم می‌کنند. زمانی که فقط داروی خارجی در دسترس باشد، با قیمت دلاری، تنها درصد بسیار کمی از مردم می‌توانند به این روش‌های درمانی فکر کنند.

اما وقتی همان دارو به تولید داخلی می‌رسد و تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد، طیف وسیعی از مردم، تقریباً تمام کسانی که به این روش‌های درمانی نیاز دارند، می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. این موضوع را ما جزو مأموریت‌های اصلی ستاد می‌دانیم؛ تمرکز بر توسعه برخی داروهای پیشرفته که ممکن است از نظر معادلات اقتصادی برای شرکت‌ها چندان جذاب نباشد؛ اما ما از آنها حمایت می‌کنیم تا این‌گونه محصولات در کشور توسعه یابند و در دسترس مصرف‌کنندگان قرار گیرند.