۸- پرداختن به ظرایف خُلقیات همسر

زن و مرد در محفل گرم خانواده با درک خُلقیات می‌توانند مسیر زندگی را با آرامش پشت سر بگذارند و در این راه، دقت به روحیات ظریف زن از جایگاه خاصی برخوردار است؛ بنابراین هر عبارت، عمل و حرکت، دربردارنده بار عاطفی و روانی به خصوصی است که تاثیر مثبت و منفی ایجاد می‌کند. از این جهت همسر خانواده، دوست دارد در ارتباط با او از محبت و احترام دریغ نشود. شوهر باید به همسرش از این نظر که او امانت الهی است و فردی مستعد کمال، پیشرفت و تحول در زندگی است نگاه کند. حضرت علی (علیه‌السلام) در شأن حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) و رضایت از او می‌فرمایند: «فَوَ اللَّهِ مَا أَغْضَبْتُهَا وَ لَا أَکْرَهْتُهَا عَلَی أَمْرٍ حَتَّی قَبَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا أَغْضَبَتْنِی وَ لَا عَصَتْ لِی أَمْرا» (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۱۳۴)؛ به خدا سوگند من زهرا را تا هنگامی که خدا او را به سمت خود برد، خشمگین نکردم در هیچ کاری موجب ناخرسندی او نشدم، او نیز مرا خشمگین نکرد و هیچ‌گاه مرا نافرمانی نکرد. (حسینی، ۱۳۹۷ش، شماره ۴۳۵ و ۴۳۶ و رهبری، ۱۳۹۴، ص۷۸)

یکی دیگر از ظرایف و خُلقیات همسر و همچنین ایجاد عطوفت و مهربانی و جلب قلوب، هدیه دادن است که حضرت امیر (علیه‌السلام) از این نکته مهم نیز غافل نبودند؛ «الهَدِیةُ تَجلِبُ المَحَبَّةَ» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶ش، ص۳۱۶) هدیه دادن، دوستی را به دنبال می‌آورد.

۹- سازش و سازگار بودن

سازش عبارت است از اینکه زوجین با کم و زیاد بسازند و با دوستی و صمیمیت، نقص‌های هم‌دیگر را برطرف کنند. پس برای یک زندگی به دور از ناآرامی و جدال، باید از تدقیق معایب و بهانه‌های احتمالی یکدیگر و به رو آوردن آن‌ها خودداری نمایند و نادیده گرفتن عیب و سازش را سرمشق زندگی قرار دهند. همچنین زن و مرد باید مصلحت زندگی خود را بر نفع شخصی ترجیح دهند و از آن بالاتر مصلحت زندگی را به خاطر دخالت دیگران خراب نکنند. امام علی (علیه‌السلام) در مورد سازگاربودن زن و مرد فرمودند: «الزَّوْجَةُ الْمُوَافِقَةُ إِحْدَی الرَّاحَتَیْن» (همان، ۱۳۶۶ش، ص۴۰۵)؛ «زن سازگار، یکی از دو آسایش است.» (رهبری، ۱۳۹۴، ص ۸۰)

۱۰- پرهیز از درخواست‌‌های ناممکن

در این عصر یکی از مشکلات شایع در خانواده این است که امکانات زندگی خودشان را با امکانات زندگی دیگران مقایسه می‌نمایند، در نتیجه توقعشان بیشتر از توان مالی همسرشان می‌شود و این مسئله باعث احساس سرافکندگی و لذت نبردن از زندگی می‌شود. (حسینی، ۱۳۹۷ش، شماره ۴۳۵ و ۴۳۶) از این سو ریشه خیلی از مشکلات در خانواده، نشئت گرفته از چشم‌هم‌چشمی‌هاست. از جمله ضررهای درخواست‌های ناممکن در محفل خانواده، عدم اعتدال مالی است که منجر به قرض، ربا، اقساط با مبالغ زیاد و ناتوانی در پرداخت آن را به خانواده وادار می‌سازد. حضرت علی (علیه‌السلام) در همین‌باره می‌فرمایند: «کَثْرَة السُّؤَالِ تُورِثُ الْمَلَال» (همان، ص۲۱۲)؛ درخواست زیاد، ملال به بار می‌آورد.

خانواده‌ها سعی دارند تا راهی برای افزایش درآمد پیدا کنند؛ اما گاهی مسائلی پیش می‌آید که منجر می‌شود درآمد خانوار کَم شود. این در حالی است که معمولا افراد، علت آن را نمی‌دانند. امام علی (علیه‌السلام) دلیل آن را وجود گناهان معرفی می‌نمایند؛ «... تُوقُوا الذُّنُوبَ فَمَا مِن بَلیةٍ وَلانَقصِ رِزقٍ إِلّا بِذَنب ... قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ وَ مَا أَصَابَکمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمَا کسَبَتْ أَیدِیکمْ وَ یعْفُوا عَنْ کثِیرٍ» (صدوق، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۶۱۶) خود را از گناهان دور کنید؛ زیرا هیچ بلا و هیچ کم شدن رزق و روزی نیست مگر بخاطر گناهان ... خداوند متعال می‌فرماید: هر مصیبتی به شما می‌رسد، به خاطرکارهایی است که کرده‌اید و خدا بسیاری از گناهان را عفو می‌کند. (نهج‌البلاغه، نامه۳۱)

۱۱- دلگرمی و انگیزش

ویژگی دلگرمی و انگیزش در خانواده از اصلی‌ترین رازهای کمال، هم‌افزایی و استحکام آن را در بردارد. بعضی‌اوقات چنان تحقیر، تنبیه و سرزنش در خانواده حاکم است که جرئت نظر دادن و تلاش را از افراد خانواده می‌ستاند و بعضی‌اوقات چنان تشویق‌های نابجا وجود دارد که موجب توقعات بیش از اندازه می‌گردد. (رهبری، ۱۳۹۴، ص ۸۴) از این سو، مقام تشویق و دلگرمی در خانواده بسیار باارزش است که متاسفانه مورد اهمال قرار می‌گیرد. امام علی (علیه‌السلام) در عهدنامه‌ای که به مالک‌اشتر نخعی نوشتند، او را به تعیین ارزش و بها دادن به خوبان صالح فرمان دادند: «لَا یَکُونَنَّ الْمُحْسِنُ وَ الْمُسِی ءُ عِنْدَکَ بِمَنْزِلَةٍ سَوَاءٍ- فَإِنَّ فِی ذَلِکَ تَزْهِیدٌ لِأَهْلِ الْإِحْسَانِ فِی الْإِحْسَانِ- وَ تَدْرِیبٌ لِأَهْلِ الْإِسَاءَةِ» (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج۷۴،ص۲۴۷)؛ هرگز نیکوکار و بدکار نزد تو یکسان و در یک جایگاه نباشند؛ چرا که در این کار، بی‌رغبتی نیکوکاران در امر نیکوکاری و ورزیدگی و شوق بدکاران برای بدی است. (حسینی، ۱۳۹۷ش، شماره ۴۳۵و۴۳۶)

۱۲- مهارت گوش سپردن و توجه کردن

برای یک زندگی پیروزمندانه، امر ضروری است که زن و مرد به صحبت‌های همدیگر گوش‌جان بسپارند. در واقع با گوش دادن به حرف یکدیگر، ارزش طرف مقابل در زندگی را می‌رساند. متأسفانه اکثر افراد دوست دارند متکلم‌وحده باشند و غافل از این امر هستند که گوش سپردن همراه با سکوت، به عنوان یک مهارت است. مولای متقیان حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: «عَوِّدْ أُذُنَکَ حُسْنَ الِاسْتِمَاعِ وَ لَا تَصْغِ إِلَی مَا لَا یَزِیدُ فِی صَلَاحِکَ اسْتِمَاعُه» (تمیمی‌آمدی، ۱۳۶۶ش، ص۲۱۵)؛ گوش خود را به شنیدن عادت بده و به سخنانی که بر اصلاح و پاکی تو چیزی نمی‌افزاید، گوش فرا مده. (حسینی، ۱۳۹۷ش، شماره ۴۳۵ و ۴۳۶)

ادامه دارد...