سال ۱۳۸۳ زمانی که نظرات و نگاه‌های علامه شرف‌الدین را بررسی می‌کردیم، جمله‌ای ذهنم را درگیر کرد. ایشان در جهت تبیین نهضت عاشورا و عزاداری، جمله‌ای از پرفسور ماربین (فیلسوف و شرق‌شناس آلمانی) نقل کرده بود، اینکه: 

شیعه از جهت عِده و عُده از ما مسیحیان کمتر است؛ اما به نسبت از حیث گسترش از ما مسیحیان جلوتر است و دلیل آن عزاداری بر امام حسین است. آنها در عزاداری دو بُعد دارد: تقویت شور و شعور. به شیعیان می‌گویند ای مردم! اماممان را کشتند. احساسات آنها تحریک می‌شود گریه می‌کنند و در ادامه شعور را تقویت کرده، می‌گویند ای مردم چه کنیم امام زمانمان را نکشند. بیایید ما هم در کلیسا بر مسیح عزاداری کنیم.

این جملات و تحلیل‌های زیاد دیگری که شبیه این جملات وجود دارد، نشان از ظرفیت بالای تاثیر و ایجاد تغییر در عزاداری امام حسین علیه السلام است. بالاتر از همه تحلیل‌ها، جمله معروف پیر و مرادمان خمینی کبیر است که فرمود محرم و صفر است که اسلام را زنده نگاه داشته است.

یکی از عواملی که دین، معنویت، عقیده و اخلاق را در یک جامعه در طول تاریخ حفظ می‌کند، عواطف است، چه عاطفه‌ای بالاتر از عاطفه خدایی خاندان پیغمبر صلی الله علیه و آله؟

سوالی که این جستار به آن می‌پردازد این است که آیا از این ظرفیت، استفاده شایانی صورت میگیرد؟

در پاسخ می‌توان تعامل روحانیان مجالس حسینی و مداحان را به اجمال مورد بررسی قرار داد:

الف) اکثر هیئت‌های مذهبی، بزرگ و به اصطلاح سرور ندارند.

ب) ۴ حالت زیر در هیئت‌ها دیده می‌شود:

۱. برخی هیئت‌ها مداح محور هستند. مداح هم سخنرانی می‌کند و هم مداحی، اگر هم سخنرانی دعوت شود، زمینه را برای مداح آماده میکند. 

۲. برخی هیئت‌ها روحانی محور هستند. روحانی هم سخنرانی می‌کند هم مداحی. 

۳. برخی هیئت‌ها سخنران برند دارد و به خاطر روحانی، مداح معروف می‌شود و روحانی به هیئت جهت میدهد. 

ظرفیت مجالس منبر و مداحی

۱. جنود خدا بودن مداحی که با زبان، بیان، طبع و ذوق خود، حقایق دینی را گسترش میدهد. 

۲. کلمه کلمه مداحی میتواند مغذی باشد و مستمع را رشد بدهد و اقناع و رشد روحی مخاطب را به دنبال داشته باشد. 

۳. بیان معارف و اخلاقیات در کنار مدایح و مراثی اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) در هر جلسه باعث رشد می‌شود. 

۴. زمینه تبلیغ و تبیین حق در مقابل تبلیغات دروغ و مغرضانه و شیطنت‌آمیز قدرت‌های ظالم و ستمگر است. 

آسیب‌ها

دشمن سر بزنگاه از موقعیت غبارآلود به نفع مقاصد خود و در مقابله با جبهه توحید سو استفاده میکند که حساسیتِ توجه به این مجالس را بیشتر میکند. برخی از آسیب‌های مجالس وعظ و مداحی از این قرار است:

۱. متن، مضمون و محتوای مداحی که می‌تواند معرفت مخاطب را ارتقا بخشد و باعث هدایت و افزایش معنویت او شود، محتوای غلط یا سبک باشد. 

۲. سبک عزاداری بیشتر تخلیه هیجان باشد و یا به عزاداری‌های مسیحیان شباهت داشته باشد. 

۳. از شبکه مداحان و ثناگستران خاندان پیامبر در رشد معنویت جامعه استفاده شایانی صورت نگیرد. 

۴. افراد به گریه بدون افزایش بصیرت قانع باشند؛ در حالی‌ که هم فضیلت گریه باید از دست نرود، هم بصیرت‌افزایی رخ دهد. 

۵. نیت‌ها در مدح و ثناگستری، خدائی نباشد؛ به قصد روشن کردن دل‌ها و جلا دادن ذهن‌ها نباشد. 

۶. بدون مطالعه و بی‌مایه باشد. 

۷. از صدق واقعه دور باشد. 

۸. به دلیل حساسیت موقعیت و نوع انتساب، در صورت بروز خطا، تاثیر آن بیشتر میشود. 

۹. مطالب پر مغز و محتوا باشد؛ اما سبک ارائه درست نباشد (آهنگ‌های نامناسب باشد)

راهکار

۱. حوزه، سرو سامان هیئت‌ها را طبق مقتضیات زمان بیشتر عهده‌دار شده، مدل و الگو ارائه دهد. 

۲. شبکه مداحان با روحانیت انقلابی و شاعرات آیینی مانوس‌تر شود. 

۳. دوره‌های ارتقایی برای مداحان تعریف شود (مخاطب‌شناسی، دشمن‌شناسی، انتقال تجربه، و... )

۴. هیئت‌های خانگی زنانه احیا و تقویت شود. 

حسن‌ختام مطلب را صحبتی از رهبر معظم انقلاب قرار می‌دهیم که نشان از ظرفیت عظیم منبر و مجلس و مداحی است: یکی از ابزارهای بصیرت‌افزایی و تحکیم معارف انقلاب و اسلام که ما داریم و دیگران در دنیا معمولاً ندارند، همین مدّاحی، روضه‌خوانی، منبر و مجالس مردمی است؛ این در دنیا معمول نیست. ۲۴/۰۴/۱۳۹۵