در حاشیه فرمایشات اخیر رهبر معظم انقلاب:
در حاشیه فرمایشات اخیر رهبر معظم انقلاب:
دلائل ممنوعیت ساخت سلاح هسته‌ای (بخش دوم و پایانی)
هادی قطبی
سلاح هسته‌ای ذاتاً یک سلاح ضررآور و زیان‌بار است. آثار آن همچنانکه در سخنان و فتوای مقام معظم رهبری اشاره شده، شامل نابودی غیرنظامیان، آلودگی محیط زیست برای دهه‌ها یا قرن‌ها، و ایجاد بیماری‌های ژنتیکی می‌شود که نسل‌های آینده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این میزان ضرر واضح و غیرقابل انکار، با قاعده "لاضرر" در تعارض کامل است. هر عملی که موجب چنین ضرر عظیم و گسترده‌ای شود، طبق این قاعده حرام است.
ممکن است بتوان با ساخت سلاحی که آثار و عوارض منفی و مضر سلاح هسته‌ای را نداشته باشد؛ اما جنبه بازدارندگی زیادی داشته باشد، حکم حرمت نیز برداشته شود و به اصطلاح با تغییر موضوع، حکم داشتن سلاح هسته‌ای نیز تغییر یابد.
در شماره قبل با نقل فتوای مقام معظم رهبری درباره حرمت و ممنوعیت ساخت سلاح هسته‌ای، به مهم‌ترین دلائل عقلی این ممنوعیت اشاره کردیم. اینک و در بخش پایانی به ادله شرعی و فقهی این حرمت اشاره می‌کنیم.
ب: دلائل فقهی
البته در مورد حرمت سلاح هسته‌ای، حکم واحد و اجماع صریح و مشخصی که مستقیماً سلاح هسته‌ای را نام برده باشد، وجود ندارد؛ زیرا این یک پدیده مدرن است. اما فقها با تطبیق قواعد کلی فقهی بر این پدیده، به استنباط حکم می‌پردازند. در نتیجه، دیدگاه‌ها میان فقها متفاوت است؛ اما استدلال‌های قوی برای حرمت آن وجود دارد.
مهم‌ترین دلایل فقهی که می‌توانند منجر به حرمت ساخت، گسترش و استفاده از سلاح هسته‌ای شوند، بر اساس قواعد مسلم فقه شیعه عبارت‌اند از:
۱. قاعده لاضرر و لاضرار (نه زیان رساندن و نه زیان دیدن)
این قاعده از قواعد مسلم و بسیار مهم فقهی است که بر اساس حدیث مشهور پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) استوار است: "لَا ضَرَرَ وَلَا ضِرَارَ فِی الْإِسْلَامِ".
تطبیق بر سلاح هسته‌ای: سلاح هسته‌ای ذاتاً یک سلاح ضررآور و زیان‌بار است. آثار آن همچنانکه در سخنان و فتوای مقام معظم رهبری اشاره شده، شامل نابودی غیرنظامیان، آلودگی محیط زیست برای دهه‌ها یا قرن‌ها، و ایجاد بیماری‌های ژنتیکی می‌شود که نسل‌های آینده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این میزان ضرر واضح و غیرقابل انکار، با قاعده "لاضرر" در تعارض کامل است. هر عملی که موجب چنین ضرر عظیم و گسترده‌ای شود، طبق این قاعده حرام است.
۲. قاعده نفی سبیل (عدم سلطه کافران بر مؤمنان)
این قاعده از آیه «وَلَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا» (سوره نساء، آیه ۱۴۱) گرفته شده است. یعنی هر کاری که باعث سلطه کافران بر مسلمانان شود، حرام است. تطبیق این قاعده بر سلاح هسته‌ای چنین است که ورود به مسابقه تسلیحات هسته‌ای، کشورهای اسلامی را درگیر یک رقابت پرهزینه و خطرناک می‌کند که:
اولاً: منابع اقتصادی و علمی آنان را تحلیل می‌برد و آنان را از توسعه واقعی بازمی‌دارد.
ثانیاً: آنان را در معرض تهدید حمله و تحریم‌های شدیدتر قدرت‌های هسته‌ای قرار می‌دهد.
ثالثاً: بهانه‌ای برای مداخله و فشار بیشتر دشمنان می‌شود.
در نتیجه داشتن چنین سلاحی می‌تواند به جای ایجاد امنیت، خود عاملی برای "سبیل" و سلطه دشمن شود و طبق این قاعده حرام است.
۳. احکام جنگ و جهاد در اسلام
احکام جهاد در اسلام قواعد بسیاری دارد که نقض آن‌ها حرام است. این قواعد شامل موارد زیر می‌شود:
یک: حرمت کشتن غیرنظامیان (نساء، کودکان، سالخوردگان و روحانیون): بر اساس روایات متعدد، کشتن غیرنظامیان به طور مطلق حرام است. سلاح هسته‌ای به دلیل شعاع انفجار و اثرات تشعشعی بسیار وسیع، قادر به تمایز گذاشتن بین نظامی و غیرنظامی نیست. استفاده از آن منجر به کشتار جمعی غیرنظامیان می‌شود که طبق فقه جنگ اسلام حرام است.
حرمت تخریب محیط زیست و منابع حیاتی: از بین بردن آبادانی‌ها، مزارع، آب‌ها و آلوده کردن خاک و هوا حرام است. آثار مخرب زیست محیطی سلاح هسته‌ای (مانند زمستان هسته‌ای و سایر آلودگی‌های رادیواکتیو) ناقض واضح این حکم است.
۴. قاعده حرمت اتلاف نفس محترمه
کشتن یک انسان بی‌گناه (نفس محترمه) از بزرگ‌ترین گناهان در اسلام است. سلاح هسته‌ای به صورت جمعی و گسترده به "اتلاف نفوس محترمه" می‌پردازد و حرمت آن به مراتب شدیدتر است.
۵. حرمت اعانت بر اثم و عدوان (یاری کردن بر گناه و ستم)
اگر ثابت شود که داشتن و گسترش سلاح هسته‌ای به افزایش گناهی مانند کشتار بی‌گناهان و آلودگی محیط زیست کمک می‌کند، طبق آیه «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ» (سوره مائده، آیه ۲)، حرام خواهد بود.
دیدگاه‌های متفاوت و استدلال موافقان:
طرفداران داشتن سلاح هسته‌ای (به عنوان بازدارندگی) ممکن است به این قاعده استناد کنند:
یک: قاعده اهم و مهم: اگر دفع یک دشمن متجاوز و جلوگیری از نابودی کامل کشور، مستلزم داشتن سلاح هسته‌ای به عنوان "بازدارندگی" باشد، این بازدارندگی می‌تواند از حرمت‌های فوق مهم‌تر شمرده شود.
دو: آیه‌ی «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ» (سوره انفال، آیه ۶۰): این آیه مسلمانان را به آماده کردن هر نیرو و توانی برای مقابله با دشمن فرامی‌خواند. برخی استدلال می‌کنند که سلاح هسته‌ای اوج قدرت نظامی در عصر حاضر است و داشتن آن برای توانمندی نظامی و برتری بر دشمن لازم و ضروری است.
جمع‌بندی نهایی:
اگرچه استدلال مبتنی بر "بازدارندگی" وجود دارد؛ اما اکثر قریب به اتفاق فقهایی که بر اساس قواعد اولیه فقهی (مانند لاضرر و احکام جهاد) نظر داده‌اند، به حرمت ساخت و استفاده از سلاح هسته‌ای گرایش دارند؛ زیرا:
1. آثار مخرب آن غیرقابل کنترل و غیرقابل مهار است.
2. تبعات آن نسل‌های آینده و محیط زیست جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
3. توانایی تمایز بین نظامی و غیرنظامی را ندارد که شرط اصلی استفاده از هر سلاحی در فقه اسلام است.
البته همچنانکه در قسمت قبل اشاره شد، ممکن است بتوان با ساخت سلاحی که آثار و عوارض منفی و مضر سلاح هسته‌ای را نداشته باشد؛ اما جنبه بازدارندگی زیادی داشته باشد، حکم حرمت نیز برداشته شود و به اصطلاح با تغییر موضوع، حکم داشتن سلاح هسته‌ای نیز تغییر یابد.
دسته بندی مطالب:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
- شماره قبلی
- 2 از 152
- شماره بعدی
مطالب این سایت متعلق به نشریه پرتو بوده و استفاده از مطالب اختصاصی آن با ذکر منبع بلامانع است.
