خانواده موفق یعنی تپیدن یک قلب در سینه همه اعضای آن، یعنی روحی مشترک در چندین کالبد، که باعث می‌شود همگام و همراه یکدیگر، به سمت کمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگی و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایی ندارد و کارها با شور و مشورت سرانجام می‌گیرند.

۱ - قدم اوّلیّه

برای داشتن یک کانون گرم و موفق، باید قدم اول را درست برداریم و آن، انتخاب همسر با ملاک‌های اسلامی است که مهم‌ترین آن‌ها، ایمان و باورهای صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمی و روانی است. در این صورت است که می‌توان به داشتن خانواده‌ای موفق، امیدوار بود.

۲ - معیار قرآنی خانواده موفق

معیار قرآنی خانواده‌های موفق، در آیه ۲۱ سوره روم ذکر شده است که می‌فرماید: وَمِنْ آیَاتِهِ أَن خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْکُنُواْ إِلَیْهَا وَ جَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛

و از نشانه‌های او آن است که از جنس خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میان شما و همسرانتان علاقه‌ شدید و رحمت قرار داد؛ بی‌شک در این) نعمت الهی) برای گروهی که می‌اندیشند نشانه‌های قطعی است.

ابن سینا از همین آیه استفاده کرده و اساس توفیق هر خانواده را بر چهار رکن «آرامش و سکون، عشق، رحمت و اخلاق» می‌داند. از این رو خانواده‌هایی که سنگ زیربنای زندگی خود را بر پایه ارکان یاد شده بگذارند، موفق محسوب می‌شوند. خانواده‌ای که از عواطف و اخلاق و دیانت، اشباع شده و بستری گشته برای رشد معنوی اعضای آن، زمینه‌ای برای بروز پاکی و عدالت، هم در بین اعضای خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.

۳ - مشخصّه‌های خانواده موفق

در خانواده ایده‌آل با ویژگی‌هایی روبه‌رو می‌شویم که همه حکایت از یکی شدن آرزوها، خواسته‌ها و حتی رؤیاهای زوجین دارد. 

۱) بر تحکیم روابط بین یکدیگر تاکید می‌ورزند و برای حفظ آن، از نفوذ و مداخله نگرش‌های مخرب و زیان‌آور، دوری می‌کنند. 

۲) تدابیری که برای اداره خانواده در پیش گرفته می‌شود، نیازها و منافع همه اعضای خانواده را در بردارد و تصمیم‌گیری‌ها به گونه‌ای است که به نیاز همه اعضا توجه می‌شود. 

۳( در این خانواده‌ها عشق و صمیمیت تقویت می‌شود و هر یک از زوجین تلاش خود را به کار می‌گیرد تا روابط محبت‌آمیز خود را با همسرش تداوم بخشیده و کانون خانوادگی خود را گرم نگه دارد.

۴ (در یک خانواده مطلوب و موفق اسلامی، سلسله مراتب به خوبی رعایت می‌شود؛ پدر و مادر، اقتدار ویژه‌ای دارند و فرزندان در نوجوانی و حتی میانسالی، احترام خاصی برای والدین قائلند. بین زن و شوهر نیز احترام و اقتدار شوهر پذیرفته شده و زن در مواردی می‌پذیرد که مرد، تصمیم نهایی را بر عهده داشته باشد.

۵ (در منظومه زن و شوهری، وظایف به خوبی انجام می‌شود و مَودت و رحمت بین زن و شوهر برقرار و نیازهای عاطفی دو طرف، مورد توجه است.

۶ (والدین با شور و شوق به وظایف خود عمل می‌کنند و بر ارزش وظایف خود آگاهند.

۷) در یک خانواده موفق، حدود حجاب، روابط با نامحرمان و حدود در داخل خانه رعایت می‌شود.

۸) در خانواده قرآنی، التزام به تقوا و اجتناب از گناهانی مانند موسیقی و آواز خوانی حرام، شراب خواری، غیبت و تهمت و رذایل اخلاقی مانند تکبر و حسد، مورد توافق همه اعضا می‌باشد. البته ممکن است لغزش‌هایی صورت گیرد؛ ولی بنای افراد بر رعایت تقوا است.

۹( حقوق افراد مورد توجه و اصل بر عدالت است.

۱۰) به روابط با خویشاوندان، به ویژه والدین زن و شوهر، توجه می‌شود و تعامل و حمایت اجتماعی بین خویشاوندان، ارزش به شمار می‌رود.

۱۱) خانواده موفق از نظر اسلام، از هر مشکل و اختلافی مصون نیست؛ ولی در اختلاف‌ها حریم‌ها شکسته نمی‌شود و افراد پس از فرو نشستن هیجانات، به دنبال حل مشکل و حتی اصلاح و جبران ضعف‌ها و رفتارهای نامناسب خود هستند.

۱۲) افزون بر این، باورهای دینی پایدار، عدالت محوری و مدارا، سه مفهوم مرکزی خانواده مطلوب و موفق از دیدگاه اسلام است.

۱۳ (سیره خانوادگی ائمه علیهم‌السلام، نمونه کامل یک خانواده موفق و مطلوب اسلامی است. در این خانواده‌ها رابطه عاطفی بسیار عمیق است.

۱۴) باید گفت خانواده موفق خانواده‌ای است که در همه جوانب مثبت و موفقیت‌آمیز، از رشدی متعادل و هماهنگ برخوردار باشد و از افراط و تفریط خودداری کند.

۴ - سیره عملی معصومین علیهم‌السلام در خانواده

۱) امامان معصوم علیهم‌السلام برای همسران خود، شخصیت و اعتبار قائل بودند.

۲) در امور اقتصادی، استقلال نظر همسران را ارج می‌نهادند. در امور معنوی از آن‌ها کمک می‌گرفتند.

۳) در برخورد با فرزندانشان، محبت، احترام، بازی با آنان، پذیرش آنان، آزادی و در عین حال نظارت بر آنان، رعایت اعتدال بین آن‌ها، دوری از تنبیه و سرزنش و به طور کلی نرمی و مدارا با آنان را اصل قرار می‌دادند.