راه‌های دست‌یابی به موفقیت تحصیلی

1ـ توجه به پیش نیازهای یادگیری: برای دست‌یابی به پیشرفت تحصیلی ابتدا لازم است پیش نیازهای یادگیری مورد توجه قرار گیرند:

الف ـ وجود هدف برای یادگیری

 ب ـ وجود انگیزه کافی برای یادگیری

 ج ـ وجود توجه و دقت کافی نسبت به مطلب آموختنی

 الف ـ راه ایجاد هدف برای یادگیری: در فرایند تحصیل، دانش آموزان هنگامی به نتیجه رضایت‌بخش دست می‌یابند که هدف از آموختن هر مطلب یا ماده درسی را به‌خوبی بدانند. برای تحقق این امر لازم است علاوه بر تعیین هدف کلی از آموزش هر درس، به تعیین هدف‌های کوتاه مدت که در فاصله زمانی کمتری به دست می‌آید اقدام کرد.

ب ـ راه ایجاد انگیزه: برای ایجاد انگیزه تحصیلی در دانش آموزان می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

1ـ طرح آموختنی‌ها به صورت پرسش‌های جالب و جذاب

2ـ قرار دادن دانش آموزان در تماس مستقیم با آموختنی‌ها

3ـ ایجاد زمینه برای انتقال و ارائه آموخته‌های دانش آموزان در بین جمع

4ـ بیان محاسن آموختن مطالب و معایب ندانستن آن‌ها.

5ـ آگاه نمودن یادگیرنده از میزان پیشرفت خود در جریان تحصیل.

6ـ استفاده از عوامل برانگیزنده یا تشویقی مانند تشویق‌های کلامی (مرحبا، آفرین) و تشویق‌های غیر کلامی «دادن هدیه، تشویق نامة کتبی».

شایان ذکر است در به کار بردن روش‌های تشویقی بایستی به «سن و تفاوت‌های فردی» دانش آموزان توجه کرد؛ به عنوان مثال فراگیران در دوره پیش از دبستان و دبستان بیشتر با روش‌های غیر کلامی برانگیخته می‌شوند.

ج ـ راه ایجاد توجه و دقت: دست اندرکاران آموزش و پرورش باید بدانند میزان توجه و دقت در دانش آموزان به عوامل متعددی مانند تفاوت‌های فردی، علائق، نیازها و سن بستگی دارد؛ مثلاً کودکان 3 تا 4 سال به مدت 5 تا 10 دقیقه و کودکان 4 تا 5 ساله، 15 دقیقه و کودکان 5 تا 6 ساله، 15 تا 20 دقیقه می‌توانند حواس خود را برای یادگیری مطلبی متمرکز کنند.

همچنین لازم است رابطه میان زمان «توجه و دقت» با «نوع درس و فعالیت» در نظر گرفته شود؛ زیرا اگر دانش آموزان مجبور شوند چند درس را که نیاز به کار ذهنی داشته و ویژگی‌های همسان دارند در یک روز مطالعه کنند، به مرور از وسعت و دامنه دقت آن‌ها کاسته می‌شود. برای ایجاد دقت و توجه بیشتر به مطالب آموختنی، بهتر است مواد یادگیری تا آنجا که امکان دارد با تصاویر مختلف همراه شود. در ارائه مطلب از محرک‌های شنوایی (بیان شعر، داستان، مَثَل و همچنین تغییر تن صدا) استفاده کرد.

2ـ زمان مناسب برای یادگیری: هر شخص در ساعات معینی از روز و شب کار ذهنی را بهتر انجام می‌دهد؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد که در ساعات اول روز، آمادگی برای یادگیری بیشتر است؛ لذا توصیه می‌شود درس‌هایی که نیاز به تمرکز و دقت ذهنی بیشتری دارد، در «ساعات اول روز» مطالعه شوند. همچنین تجربه نشان داده است که قدرت فراگیری یک دانش آموز در آغاز، نیمه و پایان جلسه درس یکسان نیست. آنچه در ابتدا و پایان یک جلسه درسی ارائه می‌شود، بهتر در ذهن اثر می‌گذارد؛ بنابراین توصیه می‌شود حتماً در اواخر جلسه، مطالب درسی به طور خلاصه تکرار شود. همچنین طبق بررسی‌های انجام شده «رابطه معکوس» بین مدت زمان انجام یک کار و میزان دقت وجود دارد؛ بنابراین توجه داشته باشید زمان اختصاص داده شده برای هر جلسه یادگیری طولانی نباشد.

3ـ پُر یادگیری: برای اینکه دانش آموزان آنچه را یاد می‌گیرند بتوانند زمان طولانی نگه دارند، بایستی به جای یادگیری، پُر یادگیری کنند. در پریادگیری، یادگیری زیادتر از حد لازم انجام می‌شود و فراگیرنده به تکرار مجدد مطالب آموخته شده می‌پردازد.

4ـ خواندن با صدای بلند: اگر دانش آموزان مطالب را با صدای بلند بخوانند (طوری که خود نیز بشنوند) با این عمل از دو حس بینایی و شنوایی به صورت همزمان استفاده می‌کنند؛ لذا یادگیری آسان‌تر می‌شود.

5ـ از بر خواندن مطالب: از بر خواندن مطالب، میزان کارایی حافظه را در نگهداری و به یادآوری مطالب زیاد می‌کند. منظور از اصطلاح «از بر خوانی» فقط حفظ کردن عین یک متن؛ مثل شعر و بازگویی آن نیست؛ بلکه فهمیدن آن و حتی تجسم مطالب در ذهن است.

6ـ توجه به مدت زمان هر جلسه آموزش یا تمرین: روان‌شناسی یادگیری تأکید می‌کند که در تعیین مدت جلسه آموزش برای فراگیران حتماً باید به میزان سن و ظرفیت و توانایی آن‌ها توجه شود. در مورد بزرگسالان دامنه توجه و تمرکز به مطالب درسی نزدیک 45 دقیقه است؛ لذا توصیه می‌شود بعد از این مدت فاصله‌ای برای استراحت در نظر گرفته شود.

تجربه‌ها و پژوهش‌های انجام شده نشان داده است که میزان یادگیری در جلسات فشرده نسبت به مواردی که بین جلسه‌های آموزش، فاصله مناسبی وجود دارد، بسیار کمتر است.

7ـ استفاده از چند حس: اگر دانش آموزان برای آموختن مطالب درسی از چند حس (بینایی، شنوایی و...) استفاده کنند، یادگیری عمیق‌تر و میزان قدرت یادآوری و یادداری بیشتر خواهد شد، بخصوص آنکه دانش آموزان تا سن 14 سالگی دارای حافظه بصری بسیار قوی هستند و اگر از وسائل کمک آموزشی؛ نظیر لوحه، طرح، منحنی، نمودار، عکس، نقشه و... که در آنان حس بینایی به کار گرفته می‌شود استفاده کنند، درجه یادگیری افزایش می‌یابد.

8ـ سازماندهی مطالب: سازماندهی مطالب درسی یا به اصطلاح طبقه‌بندی محتوی در ذهن، عامل مؤثری در حفظ و یادگیری محسوب می‌شود. بهترین روشن آن است که بین مطالب درسی ارتباط منطقی و معنی‌دار ایجاد کرده و هنگام مطالعه، یادداشت‌برداری شود. مشخص کردن مطالب مهم، برجسته کردن نکات اساسی و توضیح مطالب کلیدی در حاشیه یا در صفحه‌ای جداگانه به حفظ یادگیری و افزایش زمان یادداری کمک چشمگیری می‌کند.

9ـ مکان مطالعه: یکی از عوامل مؤثر در یادگیری، مکان مطالعه است. در انتخاب مکان مطالعه نکات زیر توصیه می‌شود:

1ـ9. از یک مکان نسبتاً ثابت برای مطالعه و انجام تکالیف درسی استفاده شود و مرتب محل مطالعه تغییر نیابد.

2ـ 9. مکان مطالعه در جایی انتخاب گردد که متغیرهای مداخله‌گر؛ مانند: صدا، تصاویر تلویزیون، رفت و آمد افراد خانواده و.... وجود نداشته باشد.

3ـ9. هنگام مطالعه به وضعیت نشستن توجه شود و به دانش آموزان توصیه گردد که از خمیده کردن ستون فقرات خود خودداری کنند. در حالت خوابیده یا درازکش مطالعه ننمایید.

4ـ9. به این نکته مهم توجه شود که درجه دمای مکان مطالعه تأثیر چشمگیری در کارایی فعالیت‌های مغزی و در نتیجه یادگیری دارد. هوای گرم و یا هوای بسیار سرد، از یادگیری مطلوب جلوگیری می‌کند.