امام باقر(علیه السلام):  خوشا به حال آن کس که زمان او را دریابد و از یاوران او باشد، و بدا و بسیار بدا به حال کسی که با او مخالفت و ستیزه کند و از حضرتش فرمان نبرد و در زمرة دشمنانش درآید. بحار، ج ٥٢، ص 231

حوزه و دانشگاه 1243

نظام اسلامی بر اساس «دین» و «دانش» بنا شده
رضایی
رهبر معظم انقلاب در سخنان اخیر خود فرمودند: «ایران اسلامی بر اساس «دین» و «دانش» بنا شده، دین مردم و دانش جوانان ما در بسیاری از میدان‌ها توانسته دشمن را وادار به عقب‌نشینی کند بعد از این هم همین‌جور خواهد بود».
این سخن رهبری بسیار مهم و از زوایای مختلف باید مورد بررسی و تبیین قرار گیرد. نظام جمهوری اسلامی نه مانند برخی «تفکرات به ظاهر دینی»، نگاهی «متحجّرانه» به نظام هستی داشته و با علم و پیشرفت مخالفت می‌کند و نه مانند «نظام‌های لیبرال»، قرائتی «سکولار» از دین ارائه کرده و دین را به حاشیه می‌برد؛ بلکه با فهم صحیح و جامع از دین و نظام هستی، بین دین و دانش، علم و ایمان، دنیا و آخرت جمع کرده است. در آموزه‌های دینی ادله فراوانی بر اهمیت علم و کسب دانش وجود دارد، قرآن کریم نیز میان اهل علم و غیر آن، تفاوت قائل شده است: قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا یَعْلَمُونَ/ زمر آیه 9
این منطق و نگاه مترقّی نظام اسلامی که برگرفته از تعالیم اهل‌بیت (علیهم السلام) و استنباط و اجتهاد صحیح از متن دین است، بیش از 45 سال توانسته حکومتی پایه‌ریزی، تاسیس و تثبیت کند که در دوره کنونی، بی‌مانند است.
نظام استکبار در طول حیات انقلاب با تمرکز بر این مؤلفه‌های اصلی نظام جمهوری اسلامی (دین و دانش)، آن‌ها را مورد هدف قرار داده است. تمام تلاش استکبار این است که ایران هم در دینداری تضعیف و استحاله شود و الگو بودنش به عنوان یک «نظام دینی» از بین برود و هم در علم و دانش عقب بماند و مؤلفه‌های قدرت و اقتدارش نابود گردد تا مستکبرین بتوانند بر آن مسلط شوند.
امامین انقلاب در مقابل این طرح استکباری نظام سلطه، دو بال نظام اسلامی (دین و دانش) را روز به روز تقویت کرده و امتداد بخشیدند و «ایران ضعیف دوران پهلوی» را به «ایران قوی دوران انقلاب» مبدّل نمودند که موجب تحسین نخبگان و کارشناسان جهان قرار گرفته است.
همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند این مسیر باید با توان و قدرت بیشتری ادامه یابد. سهم هر کدام از ملت ایران در ادامه این مسیر، مهم است. تک تک ملت ایران با توجه به مسئولیت و تاثیر اجتماعی خود، در تکمیل این بنای رفیع مسئولند.
نخبگان، مبلّغین، فعالین سیاسی، رسانه‌ای و موثرین اجتماعی اگر بتوانند این ادراک را برای جامعه ایجاد کنند که هر کدام از مردم در ساخت این ساختمان، سهم دارند و تلاش آن‌ها در پیشرفت و اعتلای ایران اسلامی موثر است، «امید» و «انگیزه» اجتماعی برای «دینداری»، «علم‌آموزی»، «کار»، «تلاش» و «مجاهدت»، دو چندان خواهد شد.
جامعه نباید تصور کند پیشرفت کشور و مراقبت و محافظت از آن در مقابل دشمنان، بر عهده «افراد معدودی» است و دیگران مسئولیتی در این رابطه ندارند. این تصور اگر در بخشی از جامعه شکل بگیرد، بسیار خطرناک است و موجب منعزل شدن و کناره‌گیری ظرفیت قابل توجهی از مردم از سرنوشت و آینده کشور است. 
این تصور حتماً باید اصلاح شود و «کلکمْ راعٍ وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ» باید در تک تک افراد جامعه تبلور پیدا کند. اگر بتوانیم آحاد جامعه را متقاعد کنیم که «دینداری»، «دانش» و «تلاش و کار» آن‌ها، سهم بزرگی در «امنیت»، «پیشرفت» و «اقتدار» کشور دارد، موفقیت بسیار بزرگی به دست آورده‌ایم. 
 
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی:
تحول در علوم انسانی، یک پروژه مقطعی نیست
به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در اولین نشست شبکه تخصصی تحول در علوم انسانی سازمان بسیج اساتید با شعار «استاد بسیجی؛ تحول در علوم انسانی، الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی» با ابراز خرسندی از حضور در جمع اساتید برجسته و صاحب‌نظر، اظهار کرد: این نشست فرصتی برای بازخوانی دستاوردها، نقد کاستی‌ها و ترسیم آینده‌ای روشن برای تحول بنیادین علوم انسانی در کشور است.
وی با مرور اقدامات انجام‌شده از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، بیان کرد: پیش از انقلاب، ما در کشور نه دانشکده علوم انسانی اسلامی داشتیم، نه پژوهشگاه‌های مرتبط. امروز اما ده‌ها مرکز علمی در این عرصه کار می‌کنند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در چهار دهه اخیر، به‌ویژه سه دهه گذشته و به طور خاص دو دهه اخیر، تحولات عظیمی رخ داده است. از تولید نظریه‌های فلسفی و روش‌شناسی در علوم انسانی اسلامی گرفته تا تربیت استادان و پژوهشگران متخصص، همه نشان می‌دهد که ما در نقطه شروع نیستیم و نباید دستاوردهای ارزشمند گذشته را نادیده گرفت.
فلسفه و مبانی علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، نخستین ظرفیت مهم کشور را رشد فلسفه علوم انسانی اسلامی دانست و گفت: ایران در این زمینه در جهان اسلام بی‌نظیر است. کارهای بزرگی در حوزه هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی علوم انسانی انجام شده است. آثار شخصیت‌هایی چون علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله جوادی آملی و شاگردان آن‌ها بنیان‌های محکمی برای علوم انسانی اسلامی فراهم کرده است.
وی افزود: در حوزه روش‌شناسی نیز اقدامات ارزشمندی انجام شده است؛ برای نمونه، دانشگاه امام صادق (علیه السلام) کتابی جامع درباره روش‌شناسی نظام فکری مقام معظم رهبری منتشر کرده و پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های مختلف آثاری ارزشمند در این زمینه ارائه کرده‌اند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دومین ظرفیت را حکمرانی علوم انسانی دانست و توضیح داد: حکمرانی شامل سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، ساختارسازی، اجرا و نظارت است. خوشبختانه در شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول و ارتقای علوم انسانی اقدامات موثری در این زمینه انجام شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه افزود: امروز می‌دانیم تحول، اسلامی‌سازی، بومی‌سازی و روزآمدی علوم انسانی چه معنایی دارد و برای آن سیاست‌ها و ساختارهای لازم طراحی شده است. صدها سرفصل درسی بازنگری و به‌روز شده و رشته‌های جدیدی بر اساس نیاز جامعه اسلامی طراحی شده است.
وی، ظرفیت سوم را تربیت استادان و محققان توانمند برشمرد و گفت: در دهه‌های گذشته تعداد استادان متعهد و آشنا با مبانی اسلامی علوم انسانی انگشت‌شمار بود؛ اما امروز در بسیاری از رشته‌ها ده‌ها و حتی صدها استاد و پژوهشگر برجسته با رویکرد اسلامی فعالیت می‌کنند. این اساتید شاگردان متعددی تربیت کرده‌اند که خود در حال حاضر هیئت علمی دانشگاه‌های کشورند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با ذکر نمونه‌ای از یک استاد برجسته پرستاری که نظریه پرستاری حکیمانه را تدوین و منتشر کرده و حتی در دانشگاه‌های آمریکا نیز ارائه داده است، افزود: این نمونه نشان می‌دهد علوم انسانی اسلامی قابلیت تبدیل به نظریه‌های علمی روزآمد و کاربردی در سطح بین‌المللی را دارد.
عبور از چالش‌ها و نگاه به آینده
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با یادآوری خاطراتی از آغاز شکل‌گیری ارتباط حوزه و دانشگاه در اوایل دهه شصت و نقش شهید صدر و آیت‌الله مصباح یزدی در بنیان‌گذاری فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی، گفت: اگرچه هنوز جریان غالب در دانشگاه‌ها علوم انسانی مدرن غربی است؛ اما امروز نمی‌توان دانشگاهی یافت که در حوزه علوم انسانی اسلامی پایان‌نامه یا مقاله‌ای نداشته باشد. این خود نشان‌دهنده پیشرفت و نفوذ گفتمان علوم انسانی اسلامی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه تأکید کرد: نباید گرفتار خودکم‌بینی شویم. درست است که کاستی‌ها و ضعف‌هایی وجود دارد؛ اما دستاوردها و ظرفیت‌های ارزشمند را هم باید دید. امروز وقت آن است که با اتکا به این ظرفیت‌ها، مسیر را برای تکمیل نظریه‌پردازی، تولید علم بومی و اسلامی و تربیت نسل جدیدی از استادان و پژوهشگران ادامه دهیم.
وی تأکید کرد: تحول در علوم انسانی یک پروژه مقطعی نیست؛ بلکه یک فرآیند مستمر است. ما اکنون در نقطه‌ای قرار داریم که بنیان‌های فلسفی و روش‌شناسی لازم فراهم شده، سیاست‌گذاری‌ها و ساختارها شکل گرفته و استادان و پژوهشگران توانمند پرورش یافته‌اند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: باید این مسیر را با هم‌افزایی حوزه و دانشگاه و با نگاه واقع‌بینانه به ظرفیت‌ها و کاستی‌ها ادامه دهیم تا علوم انسانی اسلامی به نقطه‌ای برسد که بتواند نیازهای جامعه ایران اسلامی را به بهترین شکل پاسخ دهد و در عرصه جهانی نیز حرفی نو برای گفتن داشته باشد.