به گزارش فارس، مدت‌هاست درباره وقوع سالمندی در کشور به انواع مختلف هشدار داده می‌شود. تصور بخش زیادی از ایرانی‌ها این است که اگرچه سالمندی در کمین جامعه است؛ اما این اتفاق در سال‌های دور خواهد افتاد. در حالی که در اسفندماه سال گذشته، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی ایران، صراحتا اعلام کرد که تا ۳۰ سال آینده از هر ۳ ایرانی یک نفر سالمند خواهد بود.

در حال حاضر ۱۰.۷ درصد جمعیت کشور را سالمندان یا افراد بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهند که شامل ۹ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در کل کشور می‌شود.

کجا بودیم و به کجا می‌رویم؟

آمارها می‌گوید که ایران در سال ۱۳۵۵ یک میلیون و ۷۰۰ هزار سالمند، معادل  ۵ درصد از جمعیت کشور، سالمند داشته است. ۴۳ سال طول کشیده تا در سال ۱۳۹۸ جمعیت سالمند کشور به ۲ برابر یعنی ۱۰ درصد رسیده و  پیش‌بینی می‌شود از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۲۱ در مدت ۲۳ سال، جمعیت سالمندی دو برابر شده و به ۲۰ درصد برسد. این آمار نشان می‌دهد که تغییر سبک زندگی، کشور را به سمت سالمندی هدایت کرده است. بخشی از این تغییر سبک زندگی را می‌توان به سیاست‌های کنترل جمعیت در دهه هفتاد و تمایل خانواده‌ها به داشتن فرزند کمتر، مرتبط دانست. اما واقعیت این است که دنیا به سمت سالمندی می‌رود. ایران نیز مثل باقی کشورها با پیشرفته شدن در امور مربوط به سلامت، از دورانی که افراد کمی در آن به سن پیری و کهولت می‌رسیدند، فاصله گرفت و این روزها امید به زندگی در ایران عدد ۷۳ را نیز رد کرده است. این وضعیت مثبت با خود شرایطی را به همراه دارد که باید برای آنها هم برنامه‌ریزی و آینده‌نگری کرد.

سالمندی و تبعات آن

جمعیت سالمند نیاز به آماده‌سازی بستر درمانی و سلامتی بیشتری دارد. از طرف دیگر، سالمند بعد از مدتی از چرخه کار و تولید خارج می‌شود. پس باید نیروی جوانی باشد که جایگزین وی بشود. تامین مادی سالمندان در دوران بازنشستگی نیز، نیاز به نیروی جوان و مولد دارد که چرخه اقتصاد کشور را بگرداند، در غیر این صورت، بازنشستگی سالمندان نیز درگیر مصائب فراوانی خواهد شد.  با عبور افراد از دهه ۵۰ سالگی و بعد از آن، احتمال مشارکت در نیروی کار کاهش می‌یابد. از طرف دیگر سرمایه و به عبارتی دارایی‌ها کاهش می‌یابند؛ زیرا سالمندان به طور فزاینده برای تأمین هزینه‌های زندگی خود، به پس‌انداز متکی می‌شوند.

چرا سالمندی خطرناک است؟

از واژه «بحران» برای وقوع سالمندی، زیاد استفاده می‌شود؛ اما کمتر گفته می‌شود که چرا زیاد شدن جمعیت سالمند در یک کشور، امر نامطلوبی است؟

اولین پاسخی که می‌توان به سوال داد، این است که نه صرف سالمندی، بلکه روند وقوع سالمندی در یک کشور، نسبت آن با جمعیت جوان و نبود زیرساخت‌های مناسب، باعث می‎شود از بحران سالمندی سخن بگوییم. از طرف دیگر، سالمند نشاط جوان را ندارد و به دلیل نبود همین نشاط، کشور سالمند با کاهش اقتدار سیاسی و اقتصادی روبه‌رو می‌شود. تبعات بازنشستگی قشر سالمند را نیز باید حساب کرد. هرچه تعداد سالمندان در یک جامعه بیشتر باشد، فشار بر نظام تامین مالی مثل تامین اجتماعی در کشور، بیشتر خواهد شد. در مواقع بحرانی نیز جمعیت سالمند بیشتر، تبعات بیشتری بر کشور وارد می‌کند. به عنوان مثال در روزهای اوج همه‌گیری کرونا در دنیا، بیشترین تلفات در کشورهایی مثل برزیل و انگلیس به علت کهن‌سالی بود. 

راه‌حل چیست؟

مسئولین و برنامه‌ریزان کشوری برای حل مشکل سالمندی در کشور یا جوان کردن جمعیت، تمهیداتی اندیشیده‌اند؛ اما این تمهیدات آن‌طور که باید به مرحله اجرا و عمل نرسیده است.

در سال‌های اخیر از فرصت پنجره جمعیتی در کشور زیاد صحبت شد. اگرچه برخی کارشناسان معتقدند که این فرصت نیز برای کشور تا حد زیادی از دست رفته است.  پنجره جمعیتی یا فرصت جمعیتی، دوره‌ای است که در آن نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال به کمتر از ۳۰ درصد کل جمعیت می‌رسد، درحالی که نسبت جمعیت ۶۵ساله و بالاتر هنوز کمتر از ۱۵ درصد است. از آنجا که از نظر علم جمعیت‌شناسی، ۱۵ درصد جمعیت سالمند ناچیز محسوب می‌شود، فرصتی که این درصد بالاتر نرفته است، فرصت مناسبی است که نسبت جمعیت جوان افزایش پیدا کرده و همچنین زیرساخت‌های نگهداری از جمعیت سالمند نیز آماده‌تر شود. برای وضعیت ایران و استفاده از فرصت پنجره جمعیتی، سال‌های مختلفی گفته شده است. از 6 سال تا  30 سال. برخی کارشناسان می‌گویند که پنجره جمعیتی ایران از سال  ۱۳۸۵ باز شده و تا سال ۱۴۳۵ فرصت استفاده از آن وجود دارد. در این بین، قوانین و لوایحی مانند جوانی جمعیت، تلاش دارند تا به برخی ابعاد پنجره جمعیتی پیش رو پاسخگو باشند که باید میزان موفقیت آن را در سال‌های آتی سنجید. اگرچه در ظاهر، نیاز به تلاش و درک بیشتر جامعه برای فرزندآوری و مشوق‌های آن از طرف مسئولین و سیاست‌گذاران به وضوح احساس می‌شود.

 

جوانان! مراقب این علائم در خود باشید