حرم مطهر امام حسین (علیهالسلام) تنها حرمی است که دارای پنج ضریح است. اولین ضریح حرم مطهر مربوط به سیدالشهدا (علیهالسلام) است. امام سجاد (علیهالسلام) پیکر مطهر امام حسین (علیهالسلام) را با کمک ملائکه در همین محل اکنونی و پیکر مطهر حضرت علیاکبر (علیهالسلام) را پایین پای امام (علیهالسلام) دفن کردند. علت شش گوشه بودن این ضریح مطهر این است که در گوشه پایین پای سید الشهداء (علیهالسلام) حضرت علیاکبر (علیهالسلام) دفن شده است.
در طول تاریخ، حاکمان و پادشاهان مختلف در ساخت و ساز و تزیین حرم مطهر امام حسین (علیهالسلام) همت گماشتهاند. اولین ضریح بر روی قبر ایشان از جنس چوب بود و توسط عضدالدوله دیلمی ساخته شد. در دوره قاجاریه ابتدا فتحلیشاه و بعد انیسالدوله زن ناصرالدینشاه هرکدام ضریحی از جنس نقره برای قبر شریف امام حسین (علیهالسلام) ساختند.
طاهر سیفالدین داعی مطلق فرقه بهره هند، ضریحی از نقره خالص ساخت. این ضریح با ضریح قاجاری تعویض گردید و ضریح قبلی برای نصب بر روی قبر مطهر امامین عسکریین (علیهماالسلام) به سامرا فرستاده شد. کار ساخت ضریح فعلی سال 1385ش با تشکیل هیئت امنایی در ایران کلید خورد. این ضریح همانند ضریح قبلی، شش گوشه و تقریباً به همان ابعاد، ساخته شده است. پس از نصب ضریح بر روی قبر مطهر امام حسین (علیهالسلام)، در اسفند سال 1391 رونمایی شد.
ضریح دوم مربوط به ضریح شهدای کربلا میباشد؛ از شیخ مفید در کتاب ارشاد نقل است، شهدای بنیهاشم با کمک قبیله بنیاسد در پایین پای حضرت علیاکبر (علیهالسلام) و شهدای اصحاب را پایین پای شهدای بنیهاشم دفن کردند. در حال حاضر ضریحی به عنوان نماد محل دفن شهدای کربلا قرار داده شده است؛ ولی با توجه به اندازه کوچک ضریح، قطعاً محل دفن شهدا وسعت بیشتری دارد و زائران هنگام قدمزدن در آن محل، بهتر است توجه کنند که روی قبور شهدای کربلا گام برمیدارند.
ضریح سوم در حرم سیدالشهدا (علیهالسلام)، متعلق به حبیب بن مُظاهر است. همه شهدا در پایین پای امام حسین دفن شدهاند بهجز سه شهید، یکی حضرت ابوالفضل (علیهالسلام) که در همان محلی که پیکر مطهرشان بود، امام سجاد (علیهالسلام) ایشان را دفن کردند. دومین شهید، حر بن یزید ریاحی است، تنها شخص شهیدی که در واقعه کربلا سر از بدنش جدا نشد و تنها شخص شهیدی که پیکرش در کربلا زیر سم قرار نگرفت. یاران حرّ از عمر سعد اجازه گرفتند و شهید را نزدیک قبیله به خاک سپردند و سومین شهیدی که در پایین پای امام حسین (علیهالسلام) و علیاکبر (علیهالسلام) دفن نشد، حبیب بن مُظاهر اسدی میباشد. به دلیل اینکه ایشان، بزرگ قبیله بنیاسد بود، اشخاصی که از آن قبیله برای دفن شهدا به کربلا آمده بودند، از امام سجاد (علیهالسلام) اجازه گرفتند و ایشان را در بالای سر اباعبدالله الحسین (علیهالسلام) دفن کردند. حبیب کسی است که روی قبر مطهرش این حدیث زیبا از امام حسین (علیهالسلام) نوشته شده است: «یَا حَبیب! لَقَدْ کُنْتَ فَاضِلاً تَخْتِمُ الْقُرآنَ فِی لَیْلَة وَاحِدَة: تو مرد دانشمند و بافضلی بودی و قرآن را در یک شب یک ختم مینمودی.»
قتلگاه در حرم امام حسین (علیهالسلام)، در جنوب غربی رواق حبیب بن مظاهر و در فاصله چند متری ضریح حبیب بن مظاهر، در زاویه غربی آن قرار دارد. دو پنجرهای که برای این مکان نصب شده، یکی رو به روی باب القبله و دیگری رو به روی باب الرأس قرار گرفته است.
قتلگاه در گذشته به صورت سرداب بود و در بازسازی سال 1366ق. با کف رواق همسطح شد. روی مکان منتسب به محل شهادت امام حسین (علیهالسلام) سکوی سنگی است و درون اتاقی قرار دارد. امکان رفتن به درون اتاق، به دلیل ازدحام جمعیت برای زائران وجود ندارد. دو پنجره مشبک در سال 1431ق. بر دیوارههای قتلگاه نصب شد تا زیارت این مکان از پشت پنجرهها امکانپذیر شود.
ضریح پنجم در حرم مطهر مربوط به ابراهیم مجاب؛ ابراهیم نوه امام موسی کاظم (علیهالسلام) است. آرامگاه این سید جلیلالقدر، در قسمت شمال غربی، در رواقی به نام خود وی، در آستان مقدس امام حسین (علیهالسلام) واقع شده است. از این رواق، دو در به صحن مطهر گشوده میشود که یکی، باب حبیب بن مظاهر است و در گذشته دارای کفشداری بوده متعلق به آل شریح و دیگری، «باب سید ابراهیم مجاب» است که کفشداری آن، به سید جعفر فرزند سید حسن، فرزند سید جعفر آل طعمه تعلق داشت. برای این رواق، درِ سومی هم به در مقابل باب سلطانیه، گشوده شده که کفشداری متعلق به سیدهادی محمد مصطفی آل طعمه، در آن واقع است.
در گذشته این رواق، یکی از صحنهای حرم مطهر امام حسین (علیهالسلام) بود و مقابر علویین نام داشت. اما بعدها بر اثر توسعه حرم مطهر که مقداری به مساحت بناهای حرم افزوده شد، مرقد سید ابراهیم مجاب، در رواق غربی حرم قرار گرفت و چون این رواق، بزرگ شد، قبر سید ابراهیم مجاب، در شمال رواق مذکور واقع گشت.
امام حسین (علیهالسلام) خصایص و ویژگیهای منحصر بفرد زیادی دارند که برخی از آنها را هیچکسی با ایشان اشتراک ندارد و برخی را هم فقط ممکن است معدودی از افراد، آن هم فقط از سایر معصومین (علیهمالسلام) با وی مشترک باشند.
در اینجا فقط برخی اندک از فراوان ویژگیهای سیدالشهدا را تنها فهرست میکنیم:
1- تنها امامی که در معرکه جنگ به شهادت رسیدند.
2- تنها امامی که سرشان را از بدن جدا کردند (ذبیح الله)
3- تنها امامی که مسافر میتواند نماز را در حرمشان تمام بخواند.
4- اجابت دعا در تحت قبه حرمشان حتمی است (الاجابة تحت قبته)
5- امامی که سایر امامان از نسل وی میباشند (الائمة فی ولده)
6- امامی که جسدشان را برهنه و عریان رها کردند (بدنه السلیب)
7- امامی که گونه صورتشان را بر خاک گذاشتند (خده التریب)
8- تنها امامی که سرشان را نزد فاسقان هدیه بردند (راسه تهدی)
9- خدا بر گریه کنندگانشان درود میفرستد (صلی الله علی الباکین علی الحسین)
10- تنها امامی که در زمان حیاتشان، پدر دو شهید بودند.
11- امامی که در دعای توسل به ایشان لقب شهید داده شده (ایها الشهید)
12- تنها امامی که زیارت اربعین دارند.
13- امامی که بارها قبر شریفشان را تخریب کردند.
14- تنها امامی که بدون غسل و کفن دفن شدند (بلا غسل و لا کفن)
15- امامی که تشنه لب به شهادت رسیدند (قتلوه عطشاناً)
16- تنها امامی که پس از شهادت، خانوادهشان اسیر شدند (و نساؤه سبایا)
17- تنها امامی که همه پیامبران از آدم تا خاتم بر ایشان گریه کردند.
18- امامی که پدر مادر و جد و فرزندانشان معصوم بودند.
19- امامی که قبل از ولادتشان، خبر شهادتشان را دادند.
20- امامی که خدا و جبرئیل و سایر ملائکه و پیامبران برایشان مصیبت خواندهاند.
21- امامی که اصحاب و یارانشان نیز نمونه بودند.
22- تنها امامی که در صحرای قیامت برایشان مراسم عزا و تظلم خواهی برپا میشود.
23- شرافت و عظمت کربلای آن حضرت بر تمام زمینها ممتاز است.
24- تنها امامی که به برپایی عزای ایشان سفارش شده است.
25- توسل به ایشان نزدیکترین راه به سوی خداوند است.
26- استغاثه به آن حضرت، تمام گرفتاریها را برطرف میکند.
27- فضیلت تربت آن بزرگوار و سجده بر آن ممتاز است.
28- خوردن هر خاکی حرام است؛ مگر تربت آن حضرت به قصد شفا که جایز است.
29- تبریک ملائکه به پیامبر در شب ولادتشان.
30- اولین مولودی که هنگام ولادت او، جد و پدر و مادرشان گریستند.
31- به هنگام شهادتشان بادهای سرخ وزیدن گرفت، هوا تیره و تار شد، هر سنگی بر میداشتند خون از زیر آن جاری میشد و دهها آثار و دگرگونی در اجسام که بعضی از آنها هنوز هم ادامه دارد.
32- عذاب قاتل آن حضرت از همه اهل جهنم بیشتر است.
33- اولین امامی که در رجعت بر میگردند.
34- در ماه تولدشان هیچ کدام از معصومین در آن ماه شهید نشده است.
35- در ماه شهادتشان، تولد هیچ یک از معصومین در آن ماه اتفاق نیفتاده است.
36- در زیارتشان، علاوه بر سلام بر خودشان، بر اعضاء و جوارحشان نیز سلام داده میشود.
37- هنگام زیارتشان، هفت بار «لبیک داعی الله» گفته میشود.
38- امامی که کشته اشک است (قتیل العبرة)
39- امامی که مصیبتشان اعظم از همه مصایب است.
40- همه امامان کشتی نجاتاند؛ اما کشتی حسین از همه بزرگتر است؛ لذا بیشترین امید گناه کاران به حسین است.