اشاره:

در آستانه برگزاری همایش بین المللی حضرت جعفر بن ابیطالب«ذوالجناحین»(سلام الله علیه) گفتگویی را با حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسین عبدالمحمدی، دانشیار جامعه المصطفی العالمیه و دبیر علمی همایش انجام دادیم که توجه شما خوانندگان ارجمند را به آن جلب می کنیم.

با عرض سلام و سپاس از جنابعالی، لطفا ابتدا درباره شخصیت جناب جفر بن ابیطالب نکاتی را ارائه بفرمایید.

بنده هم از جنابعالی به خاطر انجام این گفتگو تشکر می کنم. ابوعبدالله جعفر بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب بن‌هاشم، از شخصیت های برجسته تاریخ اسلام به شمار می آید. ایشان از خاندان بزرگ هاشمی می باشد. مادر جناب جعفر، فاطمه بنت اسد بن‌ هاشم است و از لحاظ خاندانی و ریشه و نسب، دارای شان بالایی بود.

فاصله سنی ایشان با امام علی (ع) چه مقدار بود؟  

بنابر قول مشهور جناب جعفر ده سال  از امام علی(ع) بزرگ‌تر بوده است. زمان تولد وی بیست سال پس از عام الفیل (حدود سال ۵۹۰م) بوده است.

زمان اسلام آوردن ایشان چه موقعی بوده است؟

در این مورد منابع تاریخی اقوال گوناگونی را آورده اند. ذهبی در «سیر اعلام النبلاء» و ابن اثیر در «اسد الغابه» وی را سومین مرد مسلمان دانسته‌اندکه پس از امام علی(علیه‌السلام) و زید بن حارثه مسلمان شده است.  اما ابن حجر در «الاصابه» وی را بیست و ششمین یا سی و دومین مسلمان، ذکر کرده است. با همه این تفاصیل  و با نگاهی جامع به همه منابع می توان دریافت که ایشان در همان سال نخست بعثت و کمی پس از برادر بزرگوارش مسلمان شده بود.

یکی از فرازهای مهم حیات جناب جعفر، بحث هجرت ایشان به حبشه است. لطفا در این زمینه نیز توضیحاتی ارائه بفرمایید.

 هجرت به حبشه واکنشی برای حفظ جان مسلمین و گسترش اسلام به شمار می آید که از تدابیر ارزشمند رسول خدا(ص) بوده است. جناب جعفر در سال چهارم یا پنجم بعثت سرپرستی مسلمانان مهاجر رابر عهده داشت. در واقع جناب جعفر اولین مبلغ اسلام در خارج از جزیرة العرب به شمار می آید. حضور ایشان در حبشه ثمرات فراوانی را به همراه داشته است. زمانی که فرستادگان قریش خواهان استرداد آنان از پادشاه حبشه شدند، جناب جعفر با تبیین منطقی عقاید اسلام و تبیین نگاه متعالی اسلام درباره حضرت مسیح، موجب ناکامی دشمنان و جلب نظر حبشیان شد. نقل شده است که بعد از پاسخ حماسی و عالمانه جناب جعفر، نجاشی مسلمانان را حزب ابراهیم خطاب کرد و با بی‌اعتنایی به اعتراض فرستادگان قریش که خود را حزب ابراهیم دانستند، آنان را با هدایایشان بازگرداند. 

جناب جعفر در چه سالی از حبشه به مدینه بازگشت؟

ایشان در سال هفتم هجری به مدینه بازگشت. با رسیدن جعفر به مدینه، رسول خدا (ص) پیشانی او را بوسید و چون آمدن جعفر با فتح خیبر همزمان شده بود، فرمود: «نمی‌دانم به کدام یک از این دو: آمدن جعفر یا پیروزی در خیبر مسرور شوم». در همین هنگام نیز نماز جعفر طیار را به وی تعلیم داده و بخشی از غنایم خیبر را به جعفر داد و خانه‌ای نزدیک مسجد نبوی در اختیارش قرار داد.

درباره کیفیت شهادت ایشان نیاز نکاتی را ارائه بفرمایید.

جناب جعفر در سال هشتم هجری، از سوی رسول خدا(ص) به عنوان یکی از فرماندهان لشکر مسلمانان در سریه مؤته انتخاب شد و پس از رشادت‌های فراوان در حالی که دو دستش قطع شده و زخم‌های بسیاری برداشته بود، به شهادت رسید. رسول خدا(ص) بعد از شهادت ایشان فرمودکه خداوند به جای دو دست جعفر که در این نبرد قطع شد، به وی دو بال عطا کرد که با آن‌ها در بهشت، هرجا که خواهد، پرواز کند. لقب طیار و ذوالجناحین برای جعفر، دقیقا برگرفته از این سخن حضرت است.

با تشکر از جنابعالی به خاطر توضیحات خوب و مفیدی که درباره شخصیت این صحابی گرانقدر رسول خدا(ص) داده اید، لطفا اهداف برگزاری همایش جعفر بن ابیطالب را بیان فرمایید.

در مورد اهداف همایش باید به چند نکته اشاره کرد. اول؛ لزوم تجلیل و تکریم از شخصیت هایی است که در گسترش اسلام موثر بوده اند و در روزگار عسرت و سختی با جان و مال خود اسلام را یاری کرده و مورد تکریم رسول خدا(ص) نیز بوده اند. این مسئله امری متداول در بین همه ملل و دول بوده است به گونه ای که همه ملت ها از مفاخر خود یاد می کنند. در آیات متعدد قرآن خداوند متعال از انبیاء الهی یاد می کند. به عنوان نمونه خداوند در آیه 41 سوره مریم می فرماید: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا» و همین طور در آیه 51 سوره مریم می فرماید:«وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا» به هر حال ما موظفیم که از افرادی که در گسترش توحید در دنیا موثر بوده اند، تجلیل کنیم.

هدف دوم؛ ارائه الگوهای مقاومت و ایستادگی در بین مسلمانان است. شخصیت جناب جعفر این گونه بوده است. ایشان برای اعتلای کلمه الله در دل هر مشکلی رفته و از این مشکلات فرار نمی کند. چه با هجرت و چه با جهاد و چه با قبول سختی های دیگر. خداوند هم تاکید دارند که: « إِنَّ لَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا للَّهُ ثُمَّ ستَقَامُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَيهِمُ لمَلَائِكَةُ». این ها مردان استواری بودند که کار دین را با جهاد و هجرت و استقامت خودشان به پیش بردند و مایوس نشدند و یک الگوی موفقی را نمایش دادند. ما باید قدر این بزرگان را بدانیم و این الگوها را به جامعه دینی ارائه کنیم و معرفی نماییم. سرنوشت امروز جامعه ما هم در پرتو همین مسائل حل و فصل می شود.

شخصیت جناب جعفر شخصیت جامعی است. اولا از یک خانواده بزرگ و خوشنامی برخوردار است. ثانیا؛ از نظر علمی و اخلاقی دارای شخصیت برجسته ای است، ثالثا، مبلغ بزرگ اسلام است، رابعا؛ از اولین ایمان آورندگان به رسول خدا(ص) است، خامسا؛ از بهترین کارگزاران حضرت به شمار می آمد و مطیع محض ایشان بوده است. او از مصادیق بارز آیه شریفه: «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا» به شمار می آمد. سادسا؛ فرماندهی شجاع در عرصه جهاد بود. ما موظف هستیم تا این شخصیت را به همگان بشناسانیم.

آثاری که از این همایش در اختیار جامعه علمی قرار خواهد گرفت شامل چه مواردی می شود؟

چند جلد کتاب درباره شخصیت ایشان و همین طور مجموعه مقالات همایش را در اختیار همه فرزانگان قرار خواهیم داد.

کتاب های تدوین شده همایش شامل چه عناوینی می شود؟

بحمدالله کتاب های بسیار خوبی در این زمینه تدوین شده است. یکی از این آثار، مجموعه ارزشمندی است که در چندین مجلد و با عناوین: خاندان جعفر طیار(س)، مزارات آل جعفر طیار(س)، کشف الاستار فی نسب آل جعفر الطیار(س)، الروض المعطار فی نسب السادة آل جعفر الطیار(س)، مشجر آل جعفر الطیار(س) من کتب الانساب، آل جعفر و امام علی(ع)در فلسطین، مسندآل جعفرطیّار(س) و کتابشناسی جعفر الطیار(س) و فرزندان منتشر شده است.

یکی دیگر از نویسندگان نیز کتاب تحقیقی و تفصیلی: «جعفر طيار، حجاز به حبشه، مدينه تا موته» را نوشته است. آثار دیگری که در این مورد نوشته شده و در روز همایش از آنان رونمایی خواهد شد نیز عبارتند از: مردی با دو بال سرخ، نقش خاندان جعفر بن ابی‌طالب در انتقال میراث اهل‌بیت (در سه قرن نخست هجری)و نماز جعفر (نماز تسبیح) از منظر فریقین کیفیّت، ادلّه و فروعات فقهی.

چه تعداد مقاله ارائه شده و از این میان چه تعداد مقاله پذیرفته شده است؟ 

مقالات وارده ثبت شده در دبیرخانه شامل173 مقاله است که در این بین 84 مقاله پذیرش شده است که به  زبان های:  فارسی، عربی، انگلیسی، اردو و فرانسوی ارائه خواهد شد.

 آیا نشست ها و یا کرسی هایی نیز برگزار کرده اید؟

بله. 35 پیش نشست علمی و 3 کرسی برگزار شده است و 3 کمیسیون علمی- تخصصی نیز انجام شده است. در این زمینه دهها موسسه و مرکز علمی ما را همیاری کرده و بر قوت و غنای علمی همایش افزوده اند.

برنامه برگزاری همایش به چه گونه ای تدارک دیده شده است؟ 

به حول و قوه الهی در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه 16 و 17 آبان ماه سال جاری این همایش بزرگ و بین المللی برگزار خواهد شد. در روز چهارشنبه، پنل های علمی برگزار خواهد شد. در این چهار پنل دهها مقاله ارائه شده و در بوته نقد و بررسی قرار خواهد گرفت. در روز همایش که بخش اصلی آن بوده و در روز پنجشنبه 17 آبان ماه برگزار خواهد شد، مراسم متنوع و مناسبی را تدارک دیده ایم. در این همایش، سخنان ارزشمند مقام معظم رهبری در جمع اعضای کمیته علمی همایش و همین طور بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی پخش خواهد شد. سخنرانان اصلی نیز حضرت آیت الله العظمی سبحانی و جناب آقای دکتر صالحی وزیر محترم ارشاد خواهند بود. ان شاء الله بتوانیم همایش سزاوارانه ای را برگزار نماییم.