اشاره: طبق روال نشریه پرتو، ذیلاً خلاصه یکی دیگر از سخنرانی‌های علامه مصباح (ره) تقدیم شده است.

-----------------------------------

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

موضوع بحث، بیانیه بسیار ارزشمندی است که مقام معظم رهبری به‌عنوان بیانیه گام دوم ارائه فرمودند و هرقدر ما در اطراف آن فکر کنیم، از نکته‌های آن استفاده کنیم و از آموزه‌های آن برای زندگی آینده‌مان بهره بگیریم، شاید حق آن اداء نشود. بسیار بیانیه ارزشمندی است که اعتراف بنده به اینکه به عمق آن نمی‌رسم، برای من افتخار است. اجمالاً در حدی که بنده توانستم از این بیانیه استفاده کنم و گهگاهی هم در جلسات از دیگران استفاده کردم را به صورت یک منظومه جمع‌بندی کرده‌ام و در طی چند بند به‌اختصار عرض می‌کنم.

بیانیه گام دوم انقلاب، خط بطلان بر نظریه زوال انقلاب

اولاً همین نامی که خود ایشان به این بیانیه دادند که گام دوم انقلاب است، نکته‌هایی دارد که قابل تأمل و استفاده است؛ اولین نکته این است که یک نظریه‌ای که به بعضی از عالمان جامعه‌شناس نسبت داده می‌شود را ابطال می‌کند. همه می‌دانید یکی از نظریاتی که در جامعه‌شناسی درباره پدیده‌های اجتماعی مطرح است، این است که پدیده‌های اجتماعی مثل پدیده‌های فردی یک تولد دارد، یک دوران شکوفایی و رشد دارد و نهایتاً یک دوران افول و مرگ دارد. برای پدیده‌های اجتماعی هم چنین تصوری را دارند که هر پدیده‌ای در یک شرایط خاصی متولد می‌شود. ابتدا به صورت یک طفل ناتوانی است، تدریجاً رشد می‌کند، به شکوفایی می‌رسد و آثاری از آن ظاهر می‌شود و بعد به تدریج رو به افول می‌رود تا مرگ او فرامی‌رسد و دیگر از بین می‌رود و اسمی هم از آن نمی‌ماند. کسانی که این نظریه را پذیرفته بودند، درباره انقلاب اسلامی ایران هم چنین تصوری داشتند که یک انقلابی است که در یک شرایط خاصی پیش آمد و امام‌رضواناللهعلیه از این شرایط بهره‌برداری کرد، یک حرکتی را شروع کرد و به یک جاهایی هم رسید، آثار مطلوبی هم داشت، بعد هم به‌تدریج رو به ضعف می‌رود و بعد هم تمام می‌شود و باز باید منتظر یک پدیده جدید دیگری بود که ببینیم شرایط بعدی چه چیزی را اقتضا می‌کند و پدیده بعدی چگونه متولد می‌شود و چگونه رشد می‌کند و به کجا منتهی می‌شود و دوران این انقلاب، دیگر سر چهل سال تمام شده و از بین خواهد رفت. برخی از روشنفکران، تحت تأثیر این نظریه‌های جامعه‌شناختی واقع می‌شوند. بعضی از سیاست‌مداران، حالا به تعبیری که گاهی خود مقام معظم رهبری می‌فرمایند خبیث و پلید، از سر دشمنی خواستند از این نظریه سوءاستفاده کنند و از روز اول تولد آن، شروع به فعالیت علیه این انقلاب کردند و انتظار داشتند که قبل از اینکه انقلاب به چهل سالگی برسد، طومار عمر آن در هم پیچیده بشود و از بین برود. حتی شخصیت‌های بزرگ استعماری دنیا تصریح کردند که نمی‌گذاریم این انقلاب به چهل سالگی برسد و بسیاری از آن‌ها خاطرجمع بودند که با این توطئه‌هایی که کردند و فشارهایی که بر کشور اسلامی و جمهوری اسلامی ایران وارد کردند، این انقلاب به چهل سالگی نخواهد رسید و تاب ادامه زندگی را تا پایان چهل سالگی نخواهد داشت.

این بیانیه که به نام گام دوم انقلاب نامگذاری شد، روی همه آن تصورات غلط علم‌نما و آن نیت‌های پلید دشمنان و توطئه‌گران، یک خط بطلان کشید. معنای گام دوم، این است که نه‌تنها پایان نیافته؛ بلکه تنها یک گامی از آن گذشته و ما شاهد شروع گام دوم هستیم و این ادامه خواهد یافت. حتی دو گام و سه گام هم معلوم نیست که محدودیتی داشته باشد و هر گام آن چقدر طول بکشد. گام اول آن، چهل سال بوده است؛ بنابراین هم آن نظریه، باطل است و هم آن دشمنی‌ها به جایی نخواهد رسید. همین اسم این گام دوم، این مطلب را القا می‌کند و به آیندگان نوید می‌دهد که امیدوار باشید که در این راه پیشرفت می‌کنید و آن افکار غلط در شما اثری نخواهد گذاشت.

گام دوم؛ گامی برای نزدیک‌تر شدن به اهداف انقلاب

نکته دوم اینکه بعد از اینکه قبول کردیم که این گامی است که یک گام آن گذشته و گام بعدی هم هنوز ادامه خواهد داشت و این انقلاب از بین نخواهد رفت، ممکن است کسانی بگویند درست است که ادامه خواهد یافت؛ اما نتایج آن ادامه دارد؛ یک سیری بود که انجام گرفت و به یک نتایجی رسیدیم، حالا باید این نتایج را نگه داریم و دیگر چیز دیگری نیست. باز تعبیر گام دوم این است که ما یک گام را برداشتیم. گام در جایی گفته می‌شود که راهی هست و قدم‌هایی باید برداشت تا به‌سوی یک مقصدی نزدیک شویم. یک گام که برمی‌داریم، یک مقدار به مقصد نزدیک می‌شویم. در گام دوم باید بیشتر نزدیک شویم. یک مرحله را که طی کردیم، وارد مرحله دیگری می‌شویم که به مقصد نزدیک‌تر هستیم. نه‌تنها همان گام اول را برداشتیم و نتایج آن ادامه دارد؛ بلکه با نتایج بیشتر و پیشرفت‌های چشمگیرتری ادامه خواهد داشت، این گام دوم است. مثل جایی که فرض کنید چند پله دارد. از اینجا که بالا می‌آییم، یک پله که بالا آمدیم یک مقدار به جایی که باید بنشینیم نزدیک شده‌ایم. معنای گام دوم این است که در گام اول یک مقدار به مقصد نزدیک شدیم، اگر این گام را برداریم، خیلی به مقصد نزدیک‌تر می‌شویم و ما در آستانه این مرحله هستیم که آن سیر مقدماتی را طی کردیم و حالا توان این را داریم که قدم بالاتری به‌سوی مقصد برداریم و خودمان را بیشتر به آن هدف نزدیک کنیم. در همین کلمه گام دوم، این مطلب هم استفاده می‌شود.

گام دوم و ضرورت حفظ و بهره‌برداری از دستاوردهای گام اول انقلاب

نکته سوم این است که ما برای اینکه گام دوم را برداریم، تنها اکتفا به دستاوردهای گام اول کافی نیست. این مثل این است که یک کسی یک پله بالا برود و همانجا بایستد. درست است که روی زمین نیست و یک پله هم بالا آمده؛ اما اگر همانجا توقف کند، باز به مقصد نمی‌رسد. باید تلاش بیشتری کرد تا اینکه ما قدم‌به‌قدم و گام‌به‌گام به مقصد نزدیک‌تر شویم و بتوانیم به هدف اصلی نائل شویم، و الا خودِ یک پله بالا رفتن، برای ما هدف نیست. پله، راه است برای رسیدن به یک مقصد؛ اشاره است به اینکه ما یک مقصد بسیار متعالی و ارزنده‌ای داریم. این مسیر چهل ساله، یک قدم بود که برداشتیم و به آن هدف نزدیک شدیم. قدم‌های دیگری هم هست که باید این‌ها را برداریم و غیر از اینکه باید موقعیت پله اول را حفظ کنیم، یعنی نباید برگردیم، باید سعی کنیم پله دوم را برداریم و پیش برویم. این هم باز از همین تعبیر، الهام گرفته می‌شود.

با توجه به این الهام‌هایی که از همین تعبیر گرفته می‌شود، صرف‌نظر از محتوای بسیار ارزنده‌ای که در طی بندهای متعدد و بیانات بسیار حکیمانه و عمیقی بیان فرمودند و طبعاً در جلساتی که بوده، بعضی از این‌ها بیان شده و در طول این مدت هم مقالات زیادی نوشته شده، بحث‌هایی شده، سخنرانی‌هایی شده، هرکسی در حدّ توان خودش برای استفاده از این بیانیه قدم‌هایی برداشته و کارهایی انجام داده است. بعد توجه به این است که ما اگر بخواهیم گام دوم را که بالاتر از گام اول است و ما را به هدف نزدیک‌تر می‌کند را برداریم، به‌طور طبیعی اولاً نباید برگردیم، دوباره عقب‌گرد نکنیم و آنچه را که به دست آوردیم خوب نگه داریم. دوم، تلاش کنیم تا نیروهایمان را متمرکز کنیم، تا باز از این پله یک مرحله دیگر پیش برویم و آنچه را که نتوانستیم در پله اول به دست بیاوریم یعنی هنوز شرایط مساعد نبوده برای اینکه آن‌ها با این مرتبه از کمال، تحقق پیدا کند، سعی کنیم این راه را به صورت موفقیت‌آمیز بپیماییم تا نهایتاً به مقصد اصلی بیشتر نزدیک شویم و به لطف الهی روزی آن مقصد را در آغوش بگیریم. ادامه دارد

(آیت الله مصباح یزدی در همایش دفتر پژوهش‌های فرهنگی؛ مصلی نماز جمعه قم تاریخ: پنجشنبه، 16 آبان، 1398)