شراب‌خواری که یکی از مذموم‌ترین و منفورترین اعمال است، دارای آثار دنیوی زیادی است که مهم‌ترین آن‌ها: طرد شراب‌خوار در جامعه، عدم تصدیق او، عدم مجالست با او، عدم عیادت و عدم شرکت در تشییع او، عدم اطاعت زن از شوهر شراب‌خوار و قبول نشدن نماز او می‌باشد. در روایت آمده: خداوند تا چهل روز نماز شراب‌خوار را قبول نمی‌کند و توبه‌اش تا چهل روز پذیرفته نمی‌شود و اگر در این چهل روز بمیرد، وارد آتش دوزخ می‌شود.

مقدمه

شارع مقدس به حدی در مقام جلوگیری از این گناه بزرگ برآمده که شراب‌خوار را مطرود اجتماع ساخته تا کسی حتی فکر مشروب‌خواری و عیاشی که اساس خانواده فردی و اجتماعی را ویران می‌سازد نیز نکند. در آیات و روایات معصومین (علیهم‌السلام) آثار و پیامدهای منفی دنیوی زیادی برای شراب‌خواری بیان شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. طرد در جامعه

یکی از پیامدهای دنیوی شراب‌خواری، مطرود کردن آن و عدم وصلت با او می‌باشد. در روایات ما آمده است که به شراب‌خواران نباید دختر داد؛ چنانچه امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: کسی که دخترش را به عقد شراب‌خواری درآورد، مثل این است که دخترش را برای زنا دادن از خانه بیرون کرده است. 

2. عدم امین  و عدم تصدیق او

از دیگر پیامدهای شراب‌خواری این است که سزاوار نیست کسی آنان را امین بداند و گفتارشان را تصدیق کند. از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده که فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: کسی که شراب را پس از آنکه خداوند به زبان من حرام فرمود، بنوشد، شایسته نیست هنگامی که به خواستگاری بیاید با او ازدواج شود و شفاعتش پذیرفته نیست و گفتارش نباید مورد تصدیق و گواهی واقع شود و نباید او را امین دانست و کسی که او را مورد اطمینان دانسته و چیزی به دستش بسپارد، از خداوند برای او ضمانی یا عوض و پاداشی نیست. 

امام صادق (علیه‌السلام) و سفارش به فرزندشان

 اسماعیل، فرزند امام ششم (علیه‌السلام) سرمایه‌ای در اختیار داشت. مردی از قریش به جهت کسب و کار عزم رفتن به یمن نمود. اسماعیل به حضرت صادق (علیه‌السلام) گفت: پدر! فلانی قصد دارد به یمن برود و من این مقدار پول در اختیار دارم، نظرتان چیست که من آن را به او بپردازم تا جنسی از یمن برایم خریداری کند؟ حضرت فرمودند: پسرم به تو خبر نرسیده که او شراب‌خوار است؟ اسماعیل گفت: مردم چنین می‌گویند. حضرت فرمودند: سرمایه مالی خود را در اختیار او قرار نده. اسماعیل خیرخواهی پدر را نشنیده گرفت و سرمایه مالی خود را به آن شراب‌خوار داد و او هم همه مال را به باد داد و چیزی از یمن برای اسماعیل نیاورد.

آن سال امام صادق (علیه‌السلام) به حج رفتند و اسماعیل هم به حج مشرف شد. چون شروع به طواف کرد می‌گفت: خداوندا به من در این آسیبی که دیده‌ام، پاداشی عنایت کن و به جای سرمایه نابود شده‌ام، عوضی به من بده. حضرت صادق (علیه‌السلام) از پشت سر اسماعیل دستشان را حرکت دادند و به او فرمودند: پسرم دست بردار که به خدا سوگند نسبت به این حادثه چیزی به سود تو بر عهده خدا نیست و پاداش و عوضی هم نداری. آگاه شده بودی که او مشروب‌خوار است، با این وصف او را امین خود دانستی. اسماعیل گفت: پدر! من به چشم خودم ندیدم که او مشروب‌خوار است، فقط از مردم شنیدم. حضرت فرمودند: خداوند در کتابش می‌فرماید: یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِین؛ (توبه/61). پیامبر اسلام، خدا و مؤمنان را در گفتارشان تصدیق می‌کند. وقتی اهل ایمان به چیزی نزد تو شهادت دادند، باید آنان را تصدیق کنی و مشروب‌خوار را امین ندانی؛ چرا که خداوند عزوجل در قرآنش می‌فرماید: وَ لاتُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ. (نساء/5) اموال خود را به سبک‌مغزان و کم‌خردان ندهید؛ پس چه سبک‌مغزی سبک مغزتر از شراب‌خوار است. 

3. عدم مجالست با شراب‌خوار

از آنجایی که نفس انسان میل به هم‌رنگ شدن با انیس و هم‌نشین خود دارد و تأثیر زیادی از وی می‌گیرد، اهل بیت معصومین (علیهم‌السلام) همواره به پیروان خود سفارش کرده‌اند که با هر کسی دوست و هم‌نشین نشوند؛ از این رو در برخی روایات آمده است که با شراب‌خواران نباید همنشین شد و نشست و برخاست داشت: از حضرت امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده که فرمودند: «لا تجالسوا شارب الخمر فان اللعنة اذا نزلت عمت من فی المجلس؛ با شراب‌خواران همنشین نشوید، به درستی که لعنت الهی چون نازل شود، به تمام مجلسیان می‌رسد».

4. عدم عیادت و عدم شرکت در تشییع جنازه

شراب‌خواران به حدی در نزد خداوند و اهل بیت (علیهم‌السلام) منفور هستند که در بعضی از روایات آمده است اگر آنان مریض شدند نباید به عیادتشان رفت و حتی در تشییع جنازۀ شراب‌خوار نباید شرکت نمود. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این باره فرمودند: «شارِبُ الْخَمْرِ لَا تُصَدِّقُوهُ اذَا حَدَّثَ، وَ لا تُزَوِّجُوهُ اذَا خَطَبَ، وَ لا تَعُودُوهُ اذا مَرِضَ، وَ لا تُحْضِرُوهُ اذَا مَاتَ، وَ لا تَأْمَنُوهُ عَلی امانَة؛ گفتار مشروب‌خوار را تصدیق نکنید، چون به خواستگاری آمد دختر به او ندهید، وقتی بیمار شد از او عیادت ننمایید، چون مُرد به تشییع جنازه‏اش نروید و بر امانت گذاشتن نزد او اطمینان نکنید».

 5. عدم اطاعت زن از شوهر شراب‌خوار

در برخی از روایات هم آمده است که زن نباید از شوهر مشروب‌خوار خود اطاعت کند. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر زنی که اطاعت شوهر شراب‌خوار خود کند، برای هر قدمی که بر می‌دارد به عدد ستارگان، گناه برایش نوشته شود و هر فرزندی که از او متولد شود، نجس است و اعمالش چه واجب باشد و چه مستحب، قبول نمی‌شود تا وقتی که شوهرش بمیرد یا مهریه خود را بذل کند تا او را طلاق دهد.

از روایات فوق الذکر استفاده می‌شود که شراب‌خوار چه مبغوضیت شدید و چه جایگاه پستی از نظر خدا و اهل بیت (علیهم‌السلام) دارد که دستور داده‌اند این‌گونه باید با او رفتار شود.

6.  از بین رفتن معرفت الهی

 یکی از پیامدهای دنیوی شراب‌خواری این است که شخص به جایی می‌رسد که دیگر خدای خویش را نمی‌شناسد؛ چنانچه شخصی به امام صادق علیه‌السلام گفت: أصلحک الله شرب الخمر شر أم ترک الصلاة فقال شرب الخمر ثم قال و تدری لم ذاک قال لا قال لأنه یصیر فی حال لا یعرف ربه؛ خداوند شما را برقرار دارد، آیا شراب‌خواری بدتر است یا ترک نماز؟ فرمودند: شراب‌خواری. سپس فرمودند: آیا می‌دانی علّت آن چیست؟ گفت: نه. فرمودند: برای اینکه حالتی به او دست می‌دهد که دیگر پروردگارش را نمی‌شناسد و این بدین سبب است که شراب قوه عاقله را نابود می‌کند و در نتیجه انسان را به حیوانی بی‌فکر تبدیل می‌کند. از این رو در آن حالت، دیگر خدای خویش را هم نمی‌شناسد.

7.  قبول نشدن نماز شراب‌خوار

عباداتی که انسان انجام می‌دهد، برای اینکه مؤثر واقع شوند، غیر از شرط صحّت، باید واجد شرط قبول یا کمال نیز باشند. شرط صحّت، یعنی اینکه انجام عبادت سبب شود مؤاخذه و عقاب ترک عبادت از انسان برداشته شود که به سبب انجام دادن صحیح ظواهر عبادات، امکان‌پذیر می‌باشد. اما شرط قبول و کمال عبادت، در واقع به روح عبادات بر می‌گردد؛ یعنی آنچه که علاوه بر ظواهر، مراعاتش، انسان را به قرب خدا و رشد معنوی می‌رساند و در فرد و جمع، تأثیر می‌گذارد.

گاهی عبادت صحیح است؛ ولی رشد آور نیست، مثل دارویی که شفابخش نیست و فقط جلوی شیوع بیماری را می‌گیرد و به بیانی دیگر از کیفر می‌رهاند؛ ولی ما را محبوب خدا نمی‌سازد. حال عبادات شراب‌خوار همین‌گونه است یعنی تکلیف را از او ساقط می‌کند؛ ولی مورد قبول درگاه حق واقع نمی‌شود. چنانچه امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرمایند: من شرب الخمر فسکر منها لم یقبل الله صلاته أربعین یوما فإن ترک الصلاة فی هذه الأیام ضوعف علیه لترک الصلاة؛ هر کس شراب نوشد و مست شود، خداوند تا چهل روز نمازش را نمی‌پذیرد و اگر در این چهل روز نماز را ترک کند، برای ترک نماز، عذابش چندین برابر می‌شود.

همچنین از امام صادق (علیه‌السلام) سؤال شد مردی که شراب می‌خورد حال او چگونه است؟ فرمودند: لا یقبل الله صلاته أربعین یوما و لیس له توبة فی الأربعین فإن مات فیها دخل النار؛ خداوند تا چهل روز نمازش را قبول نمى‏‌کند و توبه‌اش تا چهل روز پذیرفته نمی‌شود و اگر در این چهل روز بمیرد، وارد آتش دوزخ می‌شود.

ناگفته پیداست که مراد روایات مذکور این نیست که شراب‌خوار نباید نماز بخواند؛ بلکه او نیز مانند سایر انسان‌ها، موظف است که نمازش را بخواند، همان‌گونه که اگر مرتکب گناه دیگری مانند غیبت و تهمت شده باشد، مانع از آن نیست که عبادات دیگر را انجام دهد. البته چنانچه جایی از بدن یا لباسش به واسطه شراب نجس شده باشد، باید پیش از نماز بشوید.

آنچه روایات در صدد آن هستند، این است که اثر روحی و روانی شراب‌خواری تا مدّت‌ها باقی می‌ماند و با خوردن شراب، روح انسان، پاکی خود را از دست می‌دهد و همین امر موجب عدم قبولی نماز می‌شود، اگر چه در ظاهر نماز صحیح است و شخص واجب شرعی خود را انجام داده است، مگر اینکه توبه نماید و اثر گناه را از روان خود پاک کند.