به گزارش فارس، در برنامه تلویزیونی «جریان»، گفت‌وگوی با آیت‌الله محمدباقر تحریری درباره شخصیت، آثار و اندیشه‌های علامه طباطبایی (ره) به‌عنوان یکی از مؤثرترین چهره‌های علمی و معنوی دوران معاصر برگزار شد. مجری در ابتدای برنامه با طرح پرسشی مقدماتی، خواستار معرفی ابعاد مختلف شخصیت جامع‌الاطراف علامه شد و پرسید اگر بخواهیم علامه طباطبایی را معرفی کنیم، باید بگوییم ایشان از چه مکتبی برخاسته‌اند، نزد چه اساتیدی تربیت شدند و چگونه به جایگاهی رسیدند که هم فیلسوف و مفسر بودند، هم فقیه و هم شاعر. وی تأکید کرد که شاید واژه «علامه» دقیق‌ترین توصیف برای چنین چهره‌ای باشد.

آیت‌الله تحریری در پاسخ، سخنان خود را با تلاوت آیاتی از قرآن آغاز کرد و ضمن اشاره به دستور الهی برای یادآوری بندگان برگزیده، علامه طباطبایی را از جمله شخصیت‌هایی دانست که یاد آنان موجب بیداری جامعه می‌شود. وی گفت علامه طباطبایی شخصیتی جامع در معارف اسلامی و مکتب اهل‌بیت (علیهم السلام) بودند؛ چهره‌ای که در حوزه اعتقادات و کلام جایگاهی ممتاز داشتند و در تفسیر المیزان، مباحث مهمی درباره توحید، رسالت، معاد، امامت و شاخصه‌های مکتب اهل‌بیت (علیهم السلام) را با عمق فراوان طرح کردند.

او با اشاره به فعالیت‌های کلامی علامه یادآور شد که ایشان سال‌ها پیش از انقلاب و به سفارش مرحوم آقای روزبه، کتابی کلامی برای پایه‌های سوم و چهارم دبستان تألیف کردند که امروز با عنوان «آموزش دین» منتشر می‌شود و دربردارنده مباحث اعتقادی، فروع دین و اخلاق است. آیت‌الله تحریری سپس به جایگاه فلسفی علامه پرداخت و آنان را برجسته‌ترین مبین مکتب ملاصدرا دانست که نه‌تنها شارح آثار او؛ بلکه دارای مبانی مستقل و بدیع بودند. وی برای بیان عمق فلسفی علامه، به نقل قولی از شهید مطهری اشاره کرد که گفته بود برخی از حواشی علامه بر اسفار، برای او قابل فهم نبوده است.

وی توضیح داد که مباحث فلسفی علامه در دو بخش قابل بررسی است: بخشی شامل فلسفه سنتی حوزوی که از بحث وجود آغاز می‌شود و بخشی دیگر شامل فلسفه جدید با محوریت علم، ارزش علم و اصول رئالیسم که علامه با ورود به آن، مسیری تازه در تفکر فلسفی گشودند.

آیت‌الله تحریری در ادامه به روش تفسیری علامه اشاره کرد و گفت تفسیر «قرآن به قرآن» که علامه در المیزان آن را به‌ صورت روشمند بنیان‌گذاری کردند، در میان مفسران اسلامی نظیری ندارد و برگرفته از معارف اهل‌بیت (علیهم السلام) است. او در کنار این جایگاه تفسیری و فلسفی، به عمق مباحث اصولی علامه نیز پرداخت و حاشیه‌های ایشان بر «کفایة‌الاصول» را از آثار فاخر علمی دانست.

آیت‌الله تحریری با اشاره به اینکه علامه در آغاز عمر علمی، مدتی کوتاه فقه تدریس کرده بودند، افزود که اگر ایشان این مسیر را ادامه می‌دادند، بی‌تردید در شمار مراجع بزرگ زمان قرار می‌گرفتند. وی سپس به بُعد معنوی شخصیت علامه پرداخت و تأکید کرد بخش مهمی از عمق تفسیری ایشان ناشی از صفای باطن و اخلاص کم‌نظیرشان بود. او روایت معروف علامه را نقل کرد که در دوران طلبگی در تبریز، پس از گلایه استاد از عدم پیشرفت درس، دلشان شکست و با تضرع به درگاه خدا خواستند یا قبض روح شوند یا توفیق فهم عمیق علوم را بیابند و از آن پس، مسیر علمی‌شان به شکل شگفت‌انگیزی گشوده شد تا آنجا که بسیاری از دروس را خود استنباط می‌کردند و فقط برای رفع اشکال به درس می‌رفتند. وی سپس به ورود علامه به نجف اشاره کرد و نقل کرد که علامه هنگام حضور در حرم امیرالمؤمنین (علیه السلام) عرضه داشتند که برای «چیز دیگری» به محضر آن حضرت آمده‌اند؛ جمله‌ای که به گفته آیت‌الله تحریری نشان‌دهنده پیوند عمیق میان تحصیل علمی و سلوک معنوی در نگاه علامه بود.

در ادامه برنامه، بحث به نسبت اندیشه‌های علامه با نهضت امام خمینی (ره) کشیده شد. آیت‌الله تحریری تأکید کرد که بخش قابل توجهی از مباحث قرآنی و اجتماعی در المیزان، به‌ویژه در ذیل آیات اجتماعی، پشتوانه فکری مهمی برای نهضت امام خمینی (ره) به شمار می‌رود. وی گفت هر انقلابی نیازمند بنیان نظری و دینی است و اندیشه‌های قرآنی علامه، یکی از اصلی‌ترین پشتوانه‌های انقلاب اسلامی محسوب می‌شود.

این استاد حوزه با بیان اینکه امام خمینی (ره) با طرح نظریه ولایت فقیه، افقی تازه در حوزه‌های علمیه گشودند، خاطرنشان کرد که علامه طباطبایی بنیان‌های قرآنی این نظریه را در ذیل تفسیر آیه ۲۰۰ سوره آل‌عمران در ۱۵ بخش ارائه کرده‌اند؛ تفسیری که به‌زعم آیت‌الله تحریری پشتوانه‌ای محکم برای اندیشه حکومتی امام فراهم کرده است.

برنامه «جریان» با این جمع‌بندی به پایان رسید که شخصیت علمی، تفسیری، فلسفی و معنوی علامه طباطبایی (ره) نقشی تعیین‌کننده در جریان فکری منتهی به انقلاب اسلامی داشته و آثار ایشان همچنان از مهم‌ترین منابع معرفتی در جهان اسلام است.