در سالروز شهادت جناب جعفر بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی با همکاری گروه تاریخ اسلام، نشستی علمی با عنوان «روش‌شناسی تبلیغ در عرصه بین‌الملل با تاکید بر اقدامات تبلیغی جناب جعفر بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)» برگزار کرد.

در این نشست که با دبیری علمی حجت الاسلام والمسلمین سید مجتبی اوصیاء، معاون پژوهش مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی و با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی، ریاست مجتمع و جمعی از اساتید و طلاب برگزار شد، سخنران به ارائه بیانات خود پرداخت.

 دکتر علی‌اکبر عالمیان با گرامیداشت شخصیت صحابی بزرگ رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، جناب جعفر را اولین مبلغ بین المللی اسلام دانست و گفت: «تبلیغ به معنای رساندن پیام الهی به جامعه با استفاده از ابزارهای مهم در هر عصر است تا با تأثیرگذاری بر افکار و اعمال انسان‌ها بتوان راه صلاح و فلاح را نشان داد.»

وی با اشاره به این نکته که در قرآن تاکید فراوانی بر اهمیت مسئله تبلیغ دین شده است، به آیات ۳۹ سـوره احـزاب و ۱۱۰ سـوره آل‌عمران به عنوان آیاتی که بر اهمیت این مسئله به ویژه در عرصه جهانی تاکید می‌کنند، اشاره کرد و لزوم توجه طلاب جامعه المصطفی به عنوان بلندگوی رسای مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) به مسئله تبلیغ در عرصه بین‌الملل را مورد تاکید قرار داد.

حجت الاسلام والمسلمین عالمیان در ادامه سخنان خود به اصول کلان تبلیغ دین در عرصه بین‌الملل پرداخت و با اشاره به اصول سه گانه: قبل، حین و بعد از تبلیغ، گفت: «یک مبلغ قبل از شروع تبلیغ، باید شأنیت و اهلیت تبلیغ را داشته باشد؛ یعنی آنکه هم معارف دینی را بفهمد و هم به آن اعتقاد داشته باشد. در حین تبلیغ نیز باید سبک زیست مؤمنانه یک مبلغ دینی و ارتباط‌گیری ماهرانه با افراد را رعایت کند و پس از تبلیغ  نیز بازخورد فرایند تبلیغ را مورد توجه قرار داده و کار را رها نکند.» 

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه سپس به تبیین ابزار و روش‌های مؤثر در تبلیغ دین پرداخت و مؤلفه‌هایی نظیر: موضوع‌شناسی، مخاطب‌شناسی، زمان‌شناسی، قدرت و قوت بیان و قوت اقناع مخاطب را از اصلی‌ترین ابزار و روش‌های مهم در اثر بخشی به تبلیغ دین در عرصه بین‌الملل است.

دکتر عالمیان در بخشی دیگر از سخنان خود، به عناصر مهم در تبلیغ دین در عرصه بین‌الملل پرداخت و با ذکر عناصر چهارگانه: «مبلّغ»، «مخاطب»، «محتوا» و «شیوه القاء»، به تحلیل شخصیت و اقدامات جناب جعفر در این عرصه پرداخت.

استاد مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، در تحلیل عنصر اول یعنی عنصر «مبلّغ»، به تبیین شخصیت جناب جعفر پرداخت و گفت: «جعفر فرزند ابی‌طالب مشهور به «طیار» و «ذوالجناحین» همواره مورد تکریم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه طاهرین (علیهم‌السلام)  بوده و بر اساس روایات موجود، مصداق برخی از آیات قرآن معرفی شده است. وی مورد علاقه شدید رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بوده و بر اساس منابع فریقین، با اوصاف شایسته‌ای نظیر: خطیب، سخاوتمند، شجاع، عارف، بردبار، متواضع و سیّدِ شهیدان و مجاهدان مورد توصیف قرار گرفته شده است.»

دکتر عالمیان افزود: «همین صفات برجسته موجب شد تا به علت خودساختگی و تبحر علمی، مبلّغ نمونه‌ای هم باشد. به تعبیر آیت الله جوادی آملی: «جعفر یک روحانی و مبلغ بود، در واقع یک روحانی به حبشه رفته و آنجا را طی چند سال متحول کرده و حرف اسلام را به آنجا منتقل کرده است. جعفر یک روحانی مبلغ بود که در حبشه به تبلیغ اسلام پرداخت و به این مقام رسید.»

وی به عنصر دوم یعنی «مخاطب» پرداخت و مخاطب شناسی ماهرانه جناب جعفر را تحسین برانگیز خواند و تاکید کرد: «نجاشی پادشاه حبشه، مسیحی بود و به تبع او هم می‌توان گفت اکثر مردم آن دیار نیز به همین دین بودند. بر همین اساس جناب جعفر کوشید تا با حفظ حرمت برای دین مسیح، نقاط مشترک اسلام و مسیحیت را پر رنگ کند. معتقدم که او تحلیل بسیار خوبی هم از شخصیت نجاشی داشت و می‌دانست که او حاکمی حکیم، صالح و عادل است. به همین دلیل در القاء مطالب خود، بسیار هوشمندانه برخورد کرد.»

عضو شورای علمی گروه تاریخ مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در تحلیل عنصر سوم تبلیغ یعنی «محتوا» با اشاره به این نکته که در منابع تاریخی، اطلاعات چندانی درباره اقدامات تبلیغی جناب جعفر در مدت حضور 15 ساله ایشان در حبشه وجود ندارد و ما بیشتر از اقدام تبلیغی ایشان در مجلس معروف نجاشی اطلاع داریم، افزود: «محورهای تبلیغی جناب جعفر در این مجلس بسیار هوشمندانه بود. مجلس نجاشی را می‌توان یک جلسه محاکمه برای ظلم‌های قریش و دفاع از اسلام دانست. نجاشی از جعفر توضیحاتی نسبت به دین و آیینی که به آن پیوسته بودند، خواسته بود. برای او این سوال پیش آمده بود که این دین جدید که نه مسیحیت است و نه یهودیت، چه دینی است که این‌گونه قریش را به تکاپو انداخته است؟! جناب جعفر نیز ابتدا به تبیین شرایط اجتماعی مکه پرداخت و سپس بعد از بیان شرایط جاهلی شهر مکه، بلافاصله با تغییر راهبرد، روشی ایجابی  را اتخاذ کرده و با 4 صفت «نسب نورانی، عفیف بودن، امین بودن، صداقت» پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را معرفی کرد.»

حجت الاسلام والمسلمین عالمیان، محورهای سوم و چهارم محتوای تبلیغی جناب جعفر در مجلس نجاشی را تبیین اقدامات پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در هدایت جامعه و تبیین مواضع مسلمانان در برابر دعوت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) ذکر کرد و در تبیین عنصر چهارم یعنی «شیوه القاء» خاطر نشان کرد: «متفکرین می‌گویند: اقناع عقل و فکر، به تنهائی کافی نیست و باید عواطف نیز اقناع گردد که نیمی از وجود انسان را تشکیل می‌دهند. به تعبیر دیگر، نفوذ در مرحله «خود آگاه» روح انسان، به تنهائی کفایت نمی‌کند، باید در مرحله «ناآگاه» که بخش مهم روح را تشکیل می‌دهد نیز نفوذ کرد. جعفر بن ابی‌طالب نیز تا این مرحله توانسته بود ضمیرناخودآگاه حضار را تحت تاثیر کلام خود قرار دهد تا جریان تحریفی که عمرو بن عاص شکل داده بود را خنثی کند که موفقانه عمل کرد.»

مدیر گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت با تاکید بر این نکته که: «جناب جعفر برای تسخیر و نفوذ سخن حق در افکار حاضرین مجلس، از شیوه «جدال احسن» استفاده کرده است تا موفق به نفوذ در قلب نجاشی و اسقف‌ها شود»، گفت: «مطالبی که جناب جعفر در مورد هدایتگری پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) نزد نجاشی ارائه داد، دو هدف را نشانه می‌گرفت. اول؛ تعالیم ابتدایی دین اسلام را ارائه می‌دهد که این تعالیم برای یک فرد مسیحی، مطالب غریبی نیست. دوم؛ این سبک خطاب، وجدانی و فطری است که به صورت غیر مستقیم، فطرت طرف مقابل خود را مورد خطاب قرار می‌دهد و تعالیم الهی و توحیدی را به او آموزش می‌دهد و همخوان با سبک هدایتی عام قرآن می‌باشد که می‌فرماید: إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا کَفُورًا.»

دکتر علی‌اکبر عالمیان با اشاره به تبیین شخصیت قرآنی حضرت مریم (سلام الله علیها) به عنوان یکی از موثرترین شیوه‌های القاء در تبلیغ، گفت: «بعد از انجام مناظره نفس‌گیر، نجاشی از جعفر بن ‌ابی‌طالب خواست که کلامی از آورده‌های پیامبر (صلی الله علیه و آله) خود را در جمع بخواند. آن بزرگوار، پس از تلاوت آیات اول سوره مریم «کهیعص»، به توصیف شخصیت حضرت مریم (سلام الله علیها) پرداخت. نجاشی به حدی تحت تاثیر قرار گرفت و گریه کرد که تمام محاسنش از اشک‌هایش خیس شده بود و همچنین اسقف‌های حاضر در مجلس، از شدت گریه، مصاحف پیش ‌رویشان نیز از این حال مستثنی نبود. در این حال نجاشی آیات قرآن را با کلام حضرت عیسی (علیه‌السلام) یکی دانسته و گفت که این دو نور، از یک چراغ‌دان نشأت گرفته است.»

وی در پایان سخنان خود افزود:  «جناب جعفر با توصیفی که از حضرت مسیح (علیه‌السلام) داشت، به صورت ناخودآگاه، مهر تاییدی بر عقاید مذهبی نجاشی و حبشیان زده است؛ زیرا مسیحیان حبشه و بالخصوص نجاشی پیرو مذهب «منوفیزیت» یا «تک سرشت باوری» یا «وحدت طبیعت» بودند. افزون بر این، توصیفات جناب جعفر در مورد حضرت مریم و تهییج احساسات درباریان بابت این است که متاسفانه در کتب عهد عتیق و اناجله، توصیفات زشت و ناپسندی از حضرت مریم (سلام الله علیها) دارند؛ به‌جز موردی که در انجیل لوقا و متی است که فقط اشاره به باکره بودن حضرت مریم کرده است. اما پیروان مذهب منوفیزیت، مقامی شامخ برای حضرت مریم قائل هستند و از این رو، تعبیر اسلام از حضرت مریم (سلام الله علیها) مهر تایید دیگری بر عقاید نجاشی زد و این نشئت گرفته از شیوه روان‌شناسانه جناب جعفر است که موجب گسترش دین اسلام در حبشه شد.»