اکنون به آثار و فواید ذکر و یاد الهی می‌پردازیم:

۱. تقوا

خدای مهربان در آیه ۵۵ سوره ذاریات می‌فرماید: وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ - و پیوسته تذکر ده؛ زیرا تذکر مؤمنان را سود میبخشد.

واژه «الذِّکْری» به معنی موعظه حسنه است. پند و اندرزی که انسان را به یاد خدا می‌اندازد و موجب تقویت ایمان و افزایش تقوا میگردد.

در آیه ۱۰۲ سوره نحل فرمود: قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذينَ آمَنُوا وَ هُدیً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمينَ - بگو: «روح‌القدس آن را از جانب پروردگارت بحق نازل کرده، تا افراد با ایمان را ثابت‌قدم گرداند و هدایت و بشارتی باشد برای عموم مسلمانان.»

گفتیم قرآن ذکر است. این ذکر، انسان را در راه دین و تقوا ثابت‌قدم می‌کند. انسان به مسیر کمال هدایت می‌شود. نورانی می‌شود.  عابد و عارف می‌گردد.  نگاه به او، انسان را به یاد خدا می‌اندازد.  انسان را ذاکر می‌کند.

وَ قَالَ (صل الله علیه وآله وسلم) قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ تَحَبَّبُوا إِلَى اللَّهِ وَ تَقَرَّبُوا إِلَيْهِ قَالُوا یَا رُوحَ اللَّهِ بِمَا ذَا نَتَحَبَّبُ إِلَى اللَّهِ وَ نَتَقَرَّبُ قَالَ بِبُغْضِ أَهْلِ الْمَعَاصِي وَ الْتَمِسُوا رِضَا اللَّهِ بِسَخَطِهِمْ قَالُوا یَا رُوحَ اللَّهِ فَمَنْ نُجَالِسُ إِذاً قَالَ مَنْ یُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ یَزِيدُ فِی عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُكُمْ فِی الْآخِرَةِ عَمَلُهُ - پیامبر اسلام(صل الله علیه وآله وسلم) فرمودند: حضرت عیسی(علیه السلام) به حواریون گفت: خود را نزد خدا محبوب سازید و به او نزدیکی جوئید.

حواریون گفتند: ای روح‌الله! چگونه نزد خدا محبوب شده و به او نزدیک شویم؟

فرمودند: با در دل داشتن بغض گناهکاران و رضایت خدا را نیز با خشم گرفتن بر گناهکاران بطلبید.

گفتند: ای روح‌الله! با چه کسانی نشست‌وبرخاست کنیم؟ فرمودند: کسی که دیدنش شما را به یاد خداوند بیندازد و سخنش بر دانش شما بیفزاید و کردار او شما را به آخرت ترغیب کند.

نگاه به چهره نورانی چنین فردی، خود، ذکر الهی است و تقوا را در انسان بارور می‌سازد.

۲. مراقبه

قال رسولُ اللّه (صل الله علیه وآله وسلم): اُعبُدِ اللّه َ کَأنَّكَ تَراهُ، فَإن لَم تَکُن تَراهُ، فَإنَّهُ یَراكَ - پیامبر خدا (صل الله علیه وآله وسلم) فرمودند: خدا را چنان عبادت کن که گویی او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند.

وقتی باور کردیم خدا ما را می‌بیند، از عمل و رفتار خود مراقبت می‌کنیم.

۳. اجتناب از گناه

خداوند مهربان در آیه ۲۰۱ سوره اعراف می‌فرماید: إِنَّ الَّذينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ - پرهیزگاران هنگامیکه گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد [خدا و پاداش و کیفر او] میافتند و [در پرتو یاد او، راه حق را میبینند و] در این هنگام بینا میشوند.

وقتی راه حق را دیدند، بیراهه نمی‌روند. خطا نمی‌کنند. گناه نمی‌کنند. این گریز و اجتناب از گناه، در پرتو ذکر خدا به دست می‌آید.  با برپایی نماز کسب می‌شود.

در آیه ۴۵ سوره عنکبوت می‌خوانیم: اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ - آنچه را از این کتاب به تو وحی شده است، بخوان و نماز را برپا دار، یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد و همانا ذکر خدا بزرگ تر است، و خدا آنچه را انجام می دهید، می داند.

قال رسول‌الله (صل الله علیه وآله وسلم): ثلاثةٌ مَعصومونَ مِن إبليسَ و جنودِهِ : الذاكرونَ للّه ، و الباكُونَ مِن خَشيَةِ اللّه ِ ، و المُستَغفِرونَ بِالأسحارِ - پيامبر خدا (صل الله علیه وآله وسلم) فرمودند: سه گروهند كه از گزند ابليس و لشكريان او مصونند : كسانى كه به ياد خدا هستند، كسانى كه از خوف خدا گريانند و آمرزش خواهانِ در سحرگاهان.

۴. اجتناب از دنیاطلبی

امام خامنه‌ای در ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ فرمودند: «ذکر خدا است که ما را وادار می‌کند به تقوا، وادار می‌کند به مراقبه، وادار می‌کند به اجتناب از گناه، وادار می‌کند به اجتناب از خیانت، وادار می‌کند به اجتناب از دنیاطلبی؛ [یعنی] اینهایی که به آن‌ها احتیاج داریم. برای مسئولین جمهوری اسلامی این چیزها واجب است؛ اوجب واجبات اینها است، و آن یاد خدا است که ما را به اینها وادار می‌کند.»

دنیاطلبی، انسان را از ذکر و یاد خدا دور می‌کند. باید از ریاست‌طلبی و قدرت‌طلبی و دنیاطلبی و ثروت خواهی بگذریم تا بر غفلت‌ها خط بطلان بکشیم. یاد خدای بزرگ، ما را دنیاگریز می‌کند.           

 ۵. گره‌گشایی

امام حسن عسکری (علیه السلام) میفرمایند: «أکْثِرُوا ذِکْرَ اللّهِ وَ ذِکْرَ الْمَوْتِ وَ تِلاوَةَ الْقُرآنِ وَ الصَّلاةَ عَلَى النبىِّ صلي الله عليه و آله، فَإنَّ الصَّلاةَ عَلى رَسُولِ اللّه صلي الله عليه و آله عَشْرُحَسَنات - زياد به ياد خدا و ياد مرگ باشيد و قرآن را زياد بخوانيد و بر پيامبر اكرم (صل الله علیه وآله وسلم) فراوان درود بفرستيد كه درود بر رسول خدا (صل الله علیه وآله وسلم) ۱۰ حسنه دارد».

آیه الله آقا مجتبی تهرانی در ۲۲ اسفند ۱۳۸۹ فرمودند: زیاد بر پیغمبر اکرم (صل الله علیه وآله وسلم) درود بفرستید. زیاد صلوات بفرستید. چرا؟ «فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ عَشْرُ حَسَنَات»؛ یعنی به واسطه هر یک صلوات، دَه حسنه برای انسان نگاشته می شود.

این برای انسان، یک جنبه ذخیره‌ای است. آن‌هایی که دنبال این هستند که حسنات را ذخیره کنند، از بهترین ذکرها برای این کار صلوات است. ما اذکار زیادی داریم؛ ولی در بین اذکار، ذکر صلوات غیر از مسئله ذخیره حسنه بودنش – که در این روایت هم اشاره شد – خودش کاربرد دارد و گره‏گشا است. ما در بین اذکار دو ذکر داریم که اینها سرآمد اذکار هستند و آن دو عبارت از «صلوات» و «استغفار» است. این دو ذکر کاربرد گره‏گشایی دارند.

دعای ۵۴ صحیفه سجادیه، دعای رفع اندوه و گره‌گشاست: یا فَارِجَ الْهَمِّ، وَ کَاشِفَ الْغَمِّ، یا رَحْمَانَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْرُجْ هَمِّی، وَ اكْشِفْ غَمِّی - اى بردارنده غم و دور كننده اندوه، اى بى ‏اندازه بخشاینده در دنیا و آخرت و بسیار مهربان در آن دو سرا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و غم مرا بردار، و اندوهم را دور ساز.

خواندن و مداومت بر تلاوت آیه ۲۵۵ سوره بقره (آیت‌الکرسی) برای رفع گرفتاری و مشکلات و برای دفع نسیان و تسامح، بسیار موثر است.

دعا و تلاوت آیت‌الکرسی، هر دو ذکرند. ذکرهایی که گره‌گشایی دارند و مشکلات و سختی‌ها را حل می‌کنند.

۶. دوری از استکبار و خودپرستی

در آیه‌های ۲۰۶ و ۲۰۵ سوره اعراف می‌خوانیم: وَاذْکُرْ رَبَّکَ فی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخیفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَاْلآصالِ وَلا تَکُنْ مِنَ الْغافِلینَ إِنَّ الَّذینَ عِنْدَ رَبِّکَ لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَیُسَبِّحُونَهُ وَلَهُ یَسْجُدُونَ – "پروردگارت را در درون خود، از روی تضرع و خوف، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان، یاد کن و از غافلان مباش. به يقین كسانى كه نزد پروردگار تو هستند، از پرستش او تكبر نمى ‏ورزند و او را به پاكى مى‏ ستايند و براى او سجده مى كنند."

سجده، ذکر است. ذکری که انسان را در مقابل خدای حکیم، ذلیل می‌کند. انسان را از استکبار و سلطه‌جویی و زورگویی و خودبرتربینی و خودشیفتگی دور می‌سازد.

۷. دوری از غفلت

در آیه ۲۴ سوره کهف آمده است: وَ اذْکُرْ رَبَّكَ إِذا نَسیتَ وَ قُلْ عَسی أَنْ یَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هذا رَشَداً - و هرگاه فراموش کردی، پروردگارت را به خاطر بیاور و بگو: «امیدوارم که پروردگارم مرا به راهی روشن‌تر از این هدایت کند».

ذکر خدا، فراموشی و غفلت و تغافل و تسامح را از بین می‌برد. انسان را در مسیر یاد پروردگار و ذکر الهی به حرکت در می‌آورد.

امام خامنه‌ای در ۵ مهر ۱۳۷۰ فرمودند: «در روز عزت، در روز ذلت، در روز سختی، در روز راحتی، در روزی که دشمن انسان را محاصره کرده است، در روزی که دشمن با همه عظمت، خودش را بر چشم و وجود انسان تحمیل می‌کند و در همه حالات، خدا را به یاد داشتن، خدا را فراموش نکردن، به خدا تکیه کردن، از خدا خواستن، این، آن درس بزرگ پیامبر به ماست.»

توجه دائمی به خدا و یاد خدا، ما را از غفلت و سهل‌انگاری و مسامحه و نسیان و سستی دور می‌کند.

 ادامه دارد...