در برخورد با مسئله غرب و برای یافتن چاره‌ای برای درمان دردهایی که خود محصول مشترک استبداد داخلی و استعمار خارجی بود، برخی از سیاستمداران، روشنفکران، علما و رجال دینی و سیاسی از نظر فکری یا سیاسی و یا هر دو، موضع‌گیری‌هایی داشتند که عمدتاً تدافعی و در ابعاد مختلف و با تاثیرات فراوان بود.