رشد علمي كشور در انرژي و صنعت
رشد علمي كشور در انرژي
رشد علمي در كنار رشد فني يكي از معيار‌هاي ماندگاري در مسير پيشرفت در حوزه فني به شمار مي‌رود. براي تشخيص سطح و بررسي پيشرفت علمي يك كشور، مي‌توان تعداد مقالات علمي منتشر شده آن كشور را مورد بررسي قرار داد. رتبه جهاني ايران در توليد مقالات حوزه انرژي از عدد 55 با تعداد 24 مقاله در سال 1996 به عدد 12 با تعداد 3252 مقاله در سال 2017 ارتقا يافته است.
حال براي بررسي قدرت علمي منطقه‌اي ايران، تعداد مقالات توليدي در بحث انرژي در منطقه‌ي خاورميانه در پژوهش ها نشان داده شده است. بر اين اساس، رتبه ايران در منطقه غرب آسيا از رتبه 8 با تعداد 24 مقاله در سال 1996 به رتبه اول با تعداد 3252 مقاله در سال 2017 ارتقا يافته است.
حتي اين ارتقاي سطح علمي در زير حوزه‌هاي انرژي نيز نمايان است، براي مثال در انرژي هسته اي نيز تعداد مقالات توليدي ايران در قياس با ساير كشورهاي جهان افزايش چشمگيري يافته است.
جمهوري اسلامي تعداد مقاله هاي خود در حوزه انرژي هسته اي را از عدد1 در سال 1996 به تعداد 354 مقاله در سال 2017 افزايش داده است و از رتبه 13 منطقه به رتبه 1 منطقه ارتقا يافته است.
براي علم انرژي‌هاي تجديد پذير نيز، ايران سير پيشرفت علمي خود را حفظ كرده و تعداد مقالات خود را در قياس با ساير كشورهاي منطقه افزايش داده است. جمهوري اسلامي تعداد مقاله‌هاي خود در حوزه انرژي هاي تجديد پذير را از عدد 9 در سال1996 به عدد 1109 در سال افزايش داده است و از رتبه ششم منطقه به رتبه 1 ارتقا يافته است.
رشد علمي كشور در صنعت و معدن
بدون شك ملاك قدرتمندي كشورهاي دنيا در عصر حاضر ثروت و وجود ذخاير معدني نيست و كشوري قدرتمند است كه كه صنعتي باشد و بتواند در صنايع مهم و استراتژيك در دنيا حرفي براي گفتن داشته باشد و با فرآوري ذخاير معدني خود در بازارهاي جهاني حضوري فعال داشته باشد. صنعت داراي تعريف‌ها و تعبيرهاي متفاوتي است كه براساس جايگزين‌پذيري فراورده‌ها، فرايند توليد و محدوده‌هاي گيتاشناختي ارائه شده‌اند. در مورد تعريف دقيق «صنعت»، اختلاف نظرهاي كثيري وجود دارد. مثلاً مايكل پورتر، صنعت را چنين تعريف مي‌كند: «صنعت، عبارت است از گروه شركت‌هايي كه فراورده‌هاي آنها جايگزين نزديكي براي هم مي‌باشند.» اما طبق عرف مي‌توان صنعت را اين گونه تعريف كرد: « مجموعه‌ي از تمام يگان‌هايي كه در توليد، توزيع يا مصرف يك فراورده يا يك دسته از فراورده‌هاي مشابه فعاليت مي‌كنند.»
براي بررسي بهتر و دقيق‌تر صنايع مختلف به زير گروه‌هاي ذيل تقسيم‌بندي مي‌گردد:
براي بررسي معادن نيز تقسيم‌بندي‌هاي مختلفي وجود داشته كه در اين پژوهش معادن به دو گروه عمده‌ي معادن فلزي و معادن غيرفلزي دسته‌بندي شده است.
در ادامه به تشريح برخي از پيشرفت‌هاي جمهوري اسلامي در حوزه صنعت و معدن پرداخته مي‌شود.
صادرات صنعت ايران
صنايع ايران پس از انقلاب اسلامي به صورت كلي به سمت خودباوري، خودكفايي و توليدات راهبردي معطوف شده و حركت كرده است. پيش از وقوع انقلاب اسلامي سهم ايران از بخش صنعتيِ اقتصاد، محدود به صنعت نوشابه¬هاي خارجي، صنعت خودرويِ كاملاً مونتاژي و برخي از صنايع حداقليِ پايه تعريف شده بود و ايران به هيچ عنوان كشوري صنعتي محسوب نمي¬شد و حتي در مسير صنعتي شدن هم قرار نداشت. هيلاري كلينتون وزير خارجه سابق آمريكا در كتاب خاطرات خود با عنوان "تصميم هاي سخت" مي نويسد:
«ما بدنبال آن بوديم كه دولتي در ايران بر سر كار بيايد كه نفت بفروشد و كالا وارد كند».
منافع آمريكا و غرب در اين بود كه نفت ايران را ارزان خريداري كرده و كالاهاي كم‌كيفيت و بعضاً بي كيفيت خود را چند برابر قيمت اصلي به ايران و ساير كشورهاي وابسته‌ي صنعتي بفروشد و در مواردي نيز خط توليد كالاهاي بي اهميت را در كشور راه‌اندازي نمايد. تصوير 29، مقايسه ميزان صادرات و واردات ايران از سال 1976 ميلادي (1355 شمسي) الي 2016 ميلادي (1395 شمسي) را نشان مي‌دهد؛ اما براي كشورهاي نفتي لزوماً بيشتر بودن حجم صادرات در قياس با واردات ملاك صنعتي بودن آن كشور محسوب نمي‌شود، لذا مي‌بايست موارد صادر شده هر كشور نيز مورد بررسي و مطالعه قرار گيرد.
كشور ايران در كنار صادرات نفت خام، كالاهاي متنوع ديگري نيز صادر مي‌نمايد و تنها 63 درصد از صادرات 40 ميليارد دلاري ايران در سال 1395 شمسي متعلق به نفت خام مي‌باشد كه در قياس با ساير كشورهاي نفت خيز منطقه اين يك ركورد محسوب مي‌شود. نكته قابل توجه اين حجم از صادرات غيرنفتي ايران اين است كه در سال 1976 ميلادي (1355 شمسي) 93 درصد از حجم صادرات ايران سهم نفت خام بوده و صنعت در صادرات كمترين سهم را داشت.
صنعت ايران در چهل سال اخير آنقدر پيشرفت داشته كه رفته رفته از وابستگي ايران به نفت و خام فروشي كاسته شده و امروزه كشورهاي زيادي در جهان محصولات ايراني را وارد مي‌كنند. براي مثال در سال 2016 ميلادي، كشورهاي مختلف دنيا را از لحاظ درصد سهم صادرات ايران به آن كشورها نشان مي‌دهد. طبق اطلاعات مندرج در تصوير، ايران به تمام قاره‌هاي جهان صادرات داشته و محدود به منطقه و چند كشور خاص نمي‌باشد.
|