• امام علي(ع) يكي از هنرمندان برجسته عالم است

پاي درس علامه مصباح يزدي(ره)؛
امام علي(ع) يكي از هنرمندان برجسته عالم است

اشاره: طبق روال نشريه پرتو، ذيلا خلاصه‌اي از يكي ديگر از سخنراني‌هاي مرحوم علامه مصباح(ره) تقديم شده است.

...اقسام ديگر هنر به هنرهايي از قبيل تئاتر، فيلم، و امثال اينها مربوط مي‌شود. اينها هنرهاي كامل شده عصر حاضر است. بعد از سير هنر در مراحل مختلف، اكنون مجموعه عظيمي از هنرها در قالبي جمع مي‌شود كه نام آن فيلم سينمايي است. گرچه آن‌گونه كه معروف است، اين شكل هنر، اختراع جوامع غيراسلامي است و ما آن را از غرب گرفته‌ايم، اما اين قسم از هنر هم يك نعمت خدايي است. امروزه علوم فراواني در جوامع اسلامي رايج است كه از غرب گرفته شده است، مانند دانش‌هاي فراواني در خصوص طب. امروزه اكثر پزشكان ما نسخه‌هايي مي‌نويسند كه از غرب ياد گرفته‌اند. همچنين داروهاي فراواني در جامعه ما ساخته مي‌شوند كه فرمول آنها را از غرب ياد گرفته‌ايم. گرفتن دانش‌هاي مفيد از ديگران امر بدي نيست. بايد ديد هدف از اين كار چيست و اين دانش در چه راهي به كار گرفته مي‌شود.

اگر دانش در مسيري به‌كار گرفته شود كه به هدف انساني زندگي ضرر بزند آنگاه مطلوب نخواهد بود و بد شمرده مي‌شود. اگر اين ارزش‌گذاري از طرف دين اسلام تعيين شده باشد با جان و دل بايد آن را بپذيريم. براي مثال، در خوردني‌ها اسلام مي‌گويد: گوشت خوك حرام است. اگر گوشت خوك و گوشت بره پهلوي هم گذاشته شوند ممكن است در نگاه سطحي تفاوتي بين آنها ديده نشود و چه بسا برخي بسيار علاقمند به خوردن گوشت خوك باشند و آن گوشت برايشان لذيذتر باشد و آن را ترجيح دهند، اما اسلام مي‌گويد اين گوشت را نخور! زيرا خوردن آن ضررهاي جسمي و روحي فراواني دارد كه شما از آن بي‌خبر هستيد. معناي اين حرمت اين نيست كه اسلام خوردني‌ها را ممنوع كرده است، بلكه مقصود اسلام اين است كه انسان از خوردني‌ها طوري استفاده كند كه براي كمالات انساني او ضرر نداشته باشد. اسلام خوردن گوشت بره را حلال شمرده و انسان مي‌تواند از اين گوشت طيب كباب تهيه كند و خود بخورد و به اطعام ديگران هم همت گمارد. واجب است شخص حاجي‌ گوسفندي ذبح كند و مقداري از گوشت آن را خود تناول كند و مقداري هم به ديگران بدهد. معناي حرمت گوشت خوك اين نيست كه خوردن گوشت حرام است.

همچنين در حوزه هنر، اگر دين اسلام نوعي هنر و كيفيتي خاص از آن را منع كرده به اين معنا نيست كه با هنر مخالف است. خداوند متعال خود از هنر بسيار تعريف و تمجيد مي‌كند، حتي خود را هنرمند معرفي مي‌كند. مگر خداوند نمي‌فرمايد: من زينت ايجاد كرده‌ام، و مگر حقيقت هنر چيزي جز ايجاد زينت است؟ اگر خداوند مي‌فرمايد: زَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ، يعني من يك هنرمند هستم و آسمان‌ها را با هنري آفريده‌ام كه هر بيننده‌اي لذت مي‌برد. گوسفندان را هم به‌گونه‌اي آفريده‌ام كه وقتي با بره‌هايشان از آغل درمي‌آيند و به دنبال مادرشان اين طرف و آن طرف مي‌روند از ديدن آنها لذت مي‌بريد. اين زيبايي‌ها را خداوند خلق كرده است. او هنرمند است و از ما نيز مي‌خواهد كه هنرمند شويم و كاري كنيم كه كارهايمان كمال‌آفرين، لذت‌بخش و سعادت‌آفرين باشد. از ما مي‌خواهد كه مواظب باشيد لابه‌لاي كارهايتان چيزي نباشد كه براي تكامل شما ضرر داشته باشد. ممكن است شما به برخي ضررها آگاهي نداشته باشيد، اما من شناخت‌هاي لازم را در اختيار شما قرار مي‌دهم، چنانكه نمي‌دانستيد گوشت خوك مضر است و من شما را آگاه كردم. در حوزه هنر هم ممكن است از برخي مضرات خبر نداشته باشيد و من به ياري شما خواهم آمد و شما را از آن مضرات آگاه خواهم كرد، اما معناي اين هشدار اين نيست كه هنر بد است.

يكي از نعمت‌هاي مهم خداوند كه در اين زمان بايد بيشترين بهره را از آن ببريم همه اقسام گوناگونِ هنر است. ولي همه اين هنرها مرز دارند. چنانكه در ميان خوردني‌ها برخي حلال و برخي حرام‌اند، در ميان شنيدني‌ها هم برخي حلال و برخي حرام‌اند. از رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله روايت شده است كه لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَتَغَنَّ بِالْقُرْآن‏؛«كسي كه قرآن را با صداي خوش نخواند از ما نيست.» يعني در خواندن قرآن، هنر إعمال كنيد و طوري قران بخوانيد كه شنونده از آن لذت ببرد. البته مقصود اين نيست كه در كنار خواندن قرآن از ابزار موسيقي استفاده شود و عده‌اي هم پاي‌كوبي كنند! چنين كارهايي مضر است، اما استفاده از صداي خوب ضرر ندارد. ياد بگيريد كه قرآن را بسيار خوب بخوانيد به‌گونه‌اي كه به‌ هدف نهايي شما ضرر نزند. قرآن آمده تا به روح شما تعالي بخشد و شما را به خدا نزديك كند. نبايد كاري كنيد كه روح شما به چهارپايان نزديك گردد؛ چنين كاري بد است.

پس هنر، جايگاه بسيار رفيعي در زندگي انسان دارد. خداوند خود را هنرمند مي‌داند؛ اميرالمؤمنين عليه‌السلام يكي از هنرمندان برجسته عالم است. هنر سخن گفتن علي عليه‌السلام بي نظير است. ما بايد چارچوب ارزش‌هاي اسلامي و دستورات دين را در خصوص هنرهاي گوناگون رعايت كنيم. اما ما در اين دوران چهل ساله در اين جهت مانند بسياري جاهاي ديگر كوتاهي كرديم. ما در ساخت سلاح و تكنولوژي‌هاي علمي تا حدود زيادي پيشرفت كرديم و عقب‌افتادگي‌هاي گذشته را جبران كرديم. ما امروز الحمدلله با كساني رقابت مي‌كنيم كه عالي‌ترين توليدات را در اين زمينه دارند و ما در اين زمينه خودكفا شده‌ايم و ديگر به آنها احتياجي نداريم. اما در بسياري از بخش‌هاي ديگر هنوز آن‌گونه كه بايد كار نكرده‌ايم. اين كوتاهي قدري به ما روحانيان هم مربوط مي‌شود. ما جهات فكري و بنيادي اين گونه كارها را آن‌گونه كه بايد و شايد تبيين نكرده‌ايم. ما بايد به اين نقص و كوتاهي خود اعتراف كنيم. بياييد دست به دست هم بدهيم و در مباني فكري اين‌گونه مسائل بيشتر تلاش كنيم. بايد در تبيين اين مسائل و قراردادن آنها در چارچوب ارزش‌هاي ديني همت كنيم. به همين خاطر است كه مقام معظم رهبري مدام ويژگي‌هاي لازم براي سينما را بيان مي‌فرمايد و از هنرمندان مي‌خواهند كه فيلم‌هاي مفيد براي جامعه و فرهنگ ديني توليد كنند. هنر بايد با ارزش‌هاي ديني تطابق داشته باشد وگرنه مضر خواهد بود. پس بايد هم ارزش‌هاي ديني را و هم فنون و مهارت‌هاي هنري را از متخصصانش بياموزيم تا بتوانيم در اين بُعد هم از نعمت‌هاي خدا بهترين استفاده را براي تقرب به خدا و رسيدن به عالي‌ترين كمالات انساني ببريم.

امام علي عليه السلام:
فَرَضَ اَللَّهُ تَعَالَى... اَلصِّيَامَ اِبْتِلاَءً لِإِخْلاَصِ اَلْخَلْقِ
خداوند روزه را واجب كرد تا به وسيله آن اخلاص خلق را بيازمايد.
(نهج البلاغه، حكمت 252)

با اين وصف، پخش درس هاي ما، ضرورتي ندارد

حجت الاسلام و المسلمين مروي نقل نموده كه يك وقتي برخي از ائمه‌ جمعه و بعضي روحانيون اصرار مي‌كردند كه چون درس‌هاي بعضي از مراجع بزرگوار تقليد، از راديو معارف پخش مي‌شود، درس‌هاي آقا را هم پخش كنيد. خيلي‌ها اصرار داشتند كه چرا درس آقا پخش نمي‌شود. عرض كرديم اين از آن مسائلي است كه بايد خود آقا نظر بدهند. ما نمي‌توانيم. من رفتم خدمتشان و مطلب را عرض كردم. حضرت آقا فرمودند درس همه پخش مي‌شود؟ عرض كردم نه، فلان آقا و فلان آقا و فلان آقا، درس‌هاي فقه‌شان پخش مي‌شود. اين سه نفر درسشان پخش مي‌شود. ايشان فرمودند اگر راديو، آن امكان را داشت كه درس همه‌ آقايان را پخش كند، درس ما را هم آخرش پخش كنند. اگر نه، اين هنر نيست كه چون راديو و تلويزيون در اختيار ما هست، ما درس و برنامه‌هاي خودمان را مرتب پخش كنيم. نه، درس ما ضرورتي ندارد پخش بشود و اين را آقا نپذيرفتند.
(منبع: جلوه آفتاب به قلم علي احمدي‌خواه)

مراقبه تا رسيدن به نور علم

فكر اين‏‎ ‎‏مطلب را بكنيد كه قضيه نزديك شدن به مرگ است، و هيچ كس هم سند به شما نداده‏‎ ‎‏است كه صدوبيست سال عمر كنيد. صد و بيست ساله نداريم؛ ممكن است بيست و پنج‏‎ ‎ساله انسان بميرد، ممكن است پنجاه ساله بميرد، ممكن است شصت ساله بميرد؛ هيچ‏‎ ‎‏سندي ندارد. ممكن است كه همين حالا ـ خداي نخواسته ـ سندي نيست. بايد فكر كنيد؛‏‎ ‎‏بايد در اين مطلب تأمل كنيد؛ مراقبه كنيد. اخلاق خودتان را مهذب كنيد؛ مهذبتر كنيد ان‏‎ ‎‏شاءالله؛ اعمال خودتان را منطبق با اسلام كنيد، با احكام اسلام كنيد، تا ان شاءالله موفق‏‎ ‎‏بشويد و در تحت قُبۀ مطهرۀ مولا ـ سلام الله عليه ـ انوار علم به شما، آن علمي كه رضاي‏‎ ‎‏خدا در آن است، آن علمي كه نور است، آن علمي كه شما را نزديك مي كند به خداي‏‎ ‎‏تبارك و تعالي به شما عنايت بشود. آن محتاج به رياضت است؛ شما هم كه داريد‏‎ ‎‏رياضت مي كشيد، اين رياضتها هم روي آن رياضتها.‏
‏‏ از خداوند تعالي توفيق همۀ آقايان را مسئلت مي كنم؛ از خداوند تعالي عزت و‏‎ ‎‏عظمت اسلام و مسلمين را مسئلت مي كنم؛ از خداوند تعالي عزت و عظمت مراجع‏‎ ‎‏اسلام را مسئلت مي كنم؛ از خداوند تعالي طول عمر مراجع اسلام را مسئلت مي كنم؛ از‏‎ ‎‏خداي تبارك و تعالي تهذيب اخلاق محصلين را مسئلت مي كنم.
(منبع: صحيفه امام خميني(ره)، ج 2، ص 41)