تأملي بر دستاوردهاي علمي و فناوري انقلاب اسلامي
بخش دوم
مقدمه
عقبماندگي علمي و فناوري ايران در دوران ستمشاهي، براي ايرانيان با سابقۀ فرهنگي و تمدني كهن، بسيار آزاردهنده بود. غلبه بر اين عقبماندگي، عبور از مرزهاي دانش و دستيابي به پيشرفتهترين فناوريها با هدف ايجاد تمدن نوين اسلامي، از آرمانهاي اصيل انقلاب اسلامي است. پيشرفتهاي علمي و دستيابي جمهوري اسلامي به برخي از فناوريهاي نوين در سالهاي اخير، بهگونهاي حيرتانگيز است كه غربيها به شدت نگران شده و يكي از علل تشديد فشارها و كارشكنيهاي آنان بر ايران اسلامي با بهانههايي از جمله موضوع هستهاي و رشد موشكي، و تشديد تحريمها و... تلاش ميكنند تا جلوي پيشرفتهاي ايران را بگيرند. در شماره قبل، دستاوردهاي جمهوري اسلامي در راستاي ارتقاي سطح علمي جامعه را مورد بررسي قرار داديم و در اين نوشتار ذيل به ساير دستاوردهاي علمي و فناوري انقلاب اسلامي ميپردازيم.
فناوري نانو
نانوتكنولوژي مطالعۀ ذرات در مقياس اتمي براي كنترل آنهاست. هدف اصلي اكثر تحقيقات نانوتكنولوژي شكلدهي تركيبات جديد يا ايجاد تغييراتي در مواد موجود است.
فناوري نانو يكي از معدود فناوريهايي است كه در دوران پيش از انقلاب اسلامي، حتي در سطح دنيا نيز مطرح نبود؛ امّا نكتۀ درخور توجه اين است كه از زمان ظهور اين فناوري در دنيا، جمهوري اسلامي ايران نيز به موقع با فناوري نانو همراه شد و امروزه به درجهاي از پيشرفت رسيده كه هماكنون ايران ششمين كشور پيشرو دنيا در زمينۀ توليدات فناوري نانو است.
علم نانو تحولات بزرگي را در جهان ايجاد كرده و در ايران اين نوع علم از جايگاه و موقعيت خوبي برخوردار شده است. با توجه به حوزههاي كاربرد نانو از قبيل توليد و انباشت دارو، تشخيص بيماريها، سمزدايي از آب، افزايش بهرهوري در كشاورزي، انباشت و نگهداري محصولات كشاورزي و مواد غذايي، كنترل آفات و سالمسازي هوا، در آينده آثار اين دستاوردها در زندگي مردم قابللمس خواهد بود. در حال حاضر، ۳۳۰ قلم و محصول در حوزۀ فناوري نانو ايران توليد شده است كه اين محصولات به ۱۵ كشور صادر ميشود.
فناوري هستهاي
در حوزۀ فناوري هستهاي، ايران بعد از پيروزي انقلاب و به خصوص در سالهاي اخير گامهاي بزرگي برداشته است. در سال 1353 سازمان انرژي اتمي ايران تأسيس شد و قرارداد ساخت نيروگاه اتمي «بوشهر» نيز به امضا رسيد. امّا از آن زمان تا سال 1381 فعاليت قابلتوجّهي صورت نگرفت. در 20 بهمن 1381 رئيسجمهور وقت كشور خبر از تهيۀ سوخت هستهاي به دست متخصصان ايراني براي نيروگاههاي هستهاي ايران داد. در فروردين 1385 ايران اسلامي به همّت غيور مرداني چون شهيد مسعود علي محمدي، مجيد شهرياري، داريوش رضايي نژاد و مصطفي احمدي روشن، موّفق به غنيسازي اورانيوم به ميزان 5/3 درصد شد. در تاريخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۰(15 فوريه ۲۰۱۲) ايران اسلامي موفق به ساخت ميلۀ سوخت هستهاي ۲۰ درصد غنيشده و بارگذاري آن در رآكتور تحقيقاتي ۵۵ مگاواتي شد.
«انرژي هستهاي يكي از انواع انرژيهاي موجود در جهان، همانند انرژي آبي، بادي، گاز، نفت، زغالسنگ و... است كه در مقايسه با انواع انرژيهاي موجود، قدرت بسيار بيشتري دارد و جزو انرژيهاي پايانناپذير به شمار ميرود». پيشبيني بحران انرژي و سوخت در دهههاي آينده و ميدان وسيع كاربرد دانش هستهاي در تمام علوم روز(پزشكي، كشاورزي، مهندسي ساخت و...) از جمله دلايلي است كه ضرورت سرمايهگذاري در تحقيقات گستردۀ هستهاي را براي كشورها چندبرابر و توجيهپذير مينمايد. از اين رو، نگاهي به تكاپوي منطقهاي و بينالمللي نشان ميدهد كه بسياري از كشورها اين ضرورت را درك كرده و گامهاي عملي را در تجهيز و دستيابي به اين فناوري پاك آغاز كردهاند. وجود زيرساختهاي مناسب براي پيشرفت فناوري هستهاي در داخل ايران نيز از مزيتهايي است كه علاوه بر نياز كشور، مسؤولان را تشويق به تمركز بر اين زمينۀ علمي كرده است. از اين رو، جمهوري اسلامي به رغم تمام سختيها و كارشكنيها بهويژه در بعد سياسي از سوي غرب و ديگر محدوديتها در ابعاد مختلف هستهاي اعم از سختافزاري و ساخت تأسيسات ساختماني، ابزاري و فنّاورانه و هم از حيث نرمافزاري و كشف قوانين علمي جديد هستهاي، به موفقيتها و پيشرفتهاي قابلتوجهي رسيده است. در اين زمينه، ايران توانسته است با وجود تحريمهاي شديد آمريكا و كشورهاي غربي، چرخۀ سوخت هستهاي را به همّت دانشمندان داخلي به صورت چشمگيري افزايش دهد و با كشف و استخراج اورانيوم طبيعي و فناوري آن، بزرگترين گامها را در زمينۀ چرخۀ سوخت هستهاي بردارد و با استفاده از دستگاههاي سانتريفيوژ به غنيسازي اورانيوم بپردازد. همچنين طراحي رآكتور آب سنگين در اراك و به مرحلۀ نهايي رسيدن نيروگاه اتمي در بوشهر، گامهاي ديگري بود كه نشان از توانمندي كشور در اين زمينه دارد.
به هر حال، «ايران در دنيا جزو 13 كشور دارندۀ چرخۀ سوخت هستهاي است كه اكتشاف اورانيوم، استخراج، توليد كيك زرد و تبديل آن به گاز «UF6» در حوزۀ توليد سوخت و مجتمعهاي سوخت در آن صورت ميگيرد. همچنين هماكنون ايران جزو كشورهايي است كه توانايي غنيسازي اورانيوم دارند: آرژانتين، برزيل، چين، فرانسه، آلمان، هند، ايران، ژاپن، هلند، كرۀ شمالي، پاكستان، روسيه، انگليس و آمريكا، فهرست كشورهايي است كه توانايي غنيسازي اورانيوم را دارند». مقام معظم رهبري دربارۀ پيشرفتهاي چشمگير هستهاي ميفرمايند: «در فناوري برتر كه در دنيا با افتخار از آن ياد ميشود، مجبور شدند عليرغم همۀ دشمنيها بگويند ايران جزو ده كشوري است كه توانسته چرخۀ سوخت هستهاي توليد كند. اين چيزِ كمي نيست... اين پيشرفتهاي مهم به بركت نظام اسلامي به وجود آمده است». همچنين فرمودند: «آنچه در تبليغات غربيها ـ به خصوص آمريكاييها ـ در مورد انرژي هستهاي گفته ميشود، هدفش اين است كه ملت ايران را از يك پيشرفت علمي و فناوري محروم كند».
فناوري فضايي
حوزۀ هوا و فضا(AEROSPACE) يكي ديگر از حوزههايي است كه ايران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و در سالهاي اخير پيشرفتهاي خيرهكنندهاي در آن داشته است؛ به گونهاي كه در سالهاي اخير «بنا به اظهارنظر مؤسسۀ معتبر جهاني «فوتون»، ايران يكي از قدرتهاي نوظهور در عرصۀ فناوري هوا و فضا و يازدهمين كشور از نظر توسعه در عرصۀ فناوري فضايي است. همچنين ايران در جمع يازده كشور داراي فناوري پرتاب ماهواره قرار دارد».
امروزه در دنيا، ماهوارهها «چشم سوم بشر» هستند و كشورهايي كه از اين صنعت بيبهرهاند، «كشورهاي كور» ناميده ميشوند. نخستين پروژه، پرتاب ماهوارۀ «سينا 1» بود كه در 6 آبان 1384 با كاميابي در مدار زمين قرار داده شد. در سال 91 دانشمندان و متخصصان فضايي كشورمان توانستند با ارسال حيات به فضا و تحقيقات زيستي، موفقيت بزرگي را در زمينۀ هوافضا براي كشورمان به ارمغان آورند و اين موفقيت در سال ۹۲ با پرتاب كاوشگر «پژوهش» حامل دومين ميمون فضايي، ادامه يافت و باعث شد جمهوري اسلامي ايران يك گام ديگر به اعزام انسان به فضا نزديكتر شود. بر اساس گفتۀ رئيس مركز ملي فضايي ايران(منوچهر منطقي)، ايران در زمينۀ پرتاب و زيرساختها و همچنين در بخشهاي ناوبري و علوم اكتشافات «رتبۀ دوم»، در بخش سنجش از راه دور و بخش فناوريهاي ماهواره «رتبۀ پنجم» را از آن خود كرده است.
فناوري سلولهاي بنيادي
سلولهاي بنيادي، توانايي خود نوسازي(SELF RENEWING) و تمايز(DIFFERENTIATING) به انواع سلولها از جمله سلولهاي خوني، قلبي، عصبي و غضروفي و بازسازي و ترميم بافتهاي مختلف آسيبديدۀ بدن را دارند.
هماكنون ايران در ميان كشورهاي متبحّر در زمينۀ تحقيقات سلولهاي بنيادي پرتوان(I.S.P)، جزو ۱۰ كشور برتر جهان و رتبۀ نخست در منطقه قرار دارد. محققان ايراني توانستهاند با درايت و تلاشي در خور تحسين، پيشرفتهاي خوبي در اين زمينه داشته باشند: آنها توانستهاند از سلولهاي بنيادي حتّي در پيوندهاي مغز و استخوان، پوست و ترميم بافت آسيبديدۀ قلب استفاده كنند. همچنين در پژوهشكدۀ رويان اصفهان، شبيهسازي سلولهاي بنيادي انجام شده است. استفاده از اين سلولها در پيوند قرينۀ چشم، تكثير سلولهاي بنيادي بندناف به منظور درمان سرطان يا صدمات بافت قلب، عصب و سلولهاي استخواني، ترميم ضايعات نخاعي، شبيهسازي و توليد سلولهاي بنيادي جنين......از جمله دستاوردهاي بزرگ كشور ما در عرصۀ فناوريهاي نوين است. هماكنون سلولهاي بنيادين جنيني و علم شبيهسازي نيز در كشور به دانشي بومي تبديل شده است و شبيهسازي حيواناتي چون بز، گوسفند و گوساله در سالهاي اخير باعث شده ايران در زمينۀ سلولهاي بنيادي در جمع كشورهاي مطرح اين حوزه قرار بگيرد.
افزون بر آنچه گذشت، ورود موفقيتآميز و همزمان ايران با ساير كشورهاي پيشرفته به عرصۀ علوم جديد مانند ليزر، ميكرو الكترونيك، ورود به علم ساخت ربات و كسب موفقيتهاي جهاني در مسابقات رباتيك، توسعۀ سختافزاري و ساخت ابررايانه، توسعۀ نرمافزاري و بهرهبرداري گسترده از علوم رايانهاي، كسب رتبۀ 13 جهاني در زيستفناوري و رتبۀ اول در منطقه، كسب رتبۀ 17 در فناوري ارتباطات با 42 ميليون كاربر اينترنتي و رتبۀ نهم در عرضۀ خدمات اينترنتي و كسب رتبۀ 22 در عرضۀ تلفن همراه با 74 ميليون دارنده در كشور، بخش ديگري از دستاوردهاي علمي در خور تحسين انقلاب اسلامي است كه سابقۀ قبلي نداشته است.
|