تأملي بر دستاوردهاي علمي و فناوري انقلاب اسلامي
بخش اول
مقدمه
عقب‌ماندگي علمي و فناوري ايران در دوران ستم شاهي، براي ايرانيان با سابقة فرهنگي و تمدني كهن، بسيار آزاردهنده بود. غلبه بر اين عقب ماندگي، عبور از مرزهاي دانش و دستيابي به پيشرفته ترين فناوري ها با هدف ايجاد تمدن نوين اسلامي، از آرمان هاي اصيل انقلاب اسلامي است. پيشرفت هاي علمي و دستيابي جمهوري اسلامي به برخي از فناوري‌هاي نوين در سال هاي اخير، به گونه اي حيرت انگيز است كه غربي ها به شدت نگران شده و يكي از علل تشديد فشارها و كارشكني هاي آنان بر ايران اسلامي با بهانه هايي از جمله موضوع هسته‌اي و رشد موشكي، و تشديد تحريم ها و... تلاش مي كنند تا جلوي پيشرفت هاي ايران را بگيرند. دستاوردهاي شگرف زير مي تواند تا حدودي نمايان گر پيشرفت هاي علمي و فنّاوري بعد از انقلاب باشد.
از بي سوادي اكثريت مردم تا ارتقاي سطح علمي جامعه
پيش از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، به رغم هياهوي زيادي كه در تبليغ رشد فرهنگي كشور و مبارزه با بي سوادي مي شد، درصد بسيار زيادي از مردم ايران، حتي در شهرها بي سواد بودند؛ به طوري كه جمعيتي بالغ بر 14 ميليون ايراني بي سواد بودند؛ اين تعداد بي سواد، بيانگر بي سواد بودن نيمي از مردم ايران بود. پس از پيروزي انقلاب به بركت نهضت سوادآموزي و تلاش هاي فراوان مراكز آموزشي، با وجود جنگ تحميلي و مشكلات عديدة ديگر براي كشور، ميليون ها نفر از كساني كه از نعمت خواندن و نوشتن محروم بودند، باسواد شدند كه اين موفقيت چشم گيري است. بر پاية همين موفقيت هاي چشم گير بود كه مركز فرهنگي سازمان ملل(يونسكو) در سال هاي گذشته، چند بار ايران را به عنوان يكي از موفق ترين كشورهاي جهان در مبارزه با بي سوادي معرفي كرده است. براي تبيين بهتر نرخ رشد باسوادي و رشد سطح علمي پس از انقلاب، مراجعه به آمارهاي معتبر راهگشاست:
1) افزايش نرخ باسوادي
طبق آمار سال 1395، ميزان «باسوادي» جمعيت شش سال به بالاي كشور كه در سال 1355، از 47/2درصد فراتر نمي رفت، به حدود 88درصد رسيده است. قبل از انقلاب اسلامي، نزديك به 70درصد بزرگسالان كشور بي سواد بودند و كمتر از 40درصد كودكان مي توانستند به مدرسه بروند.
2) رشد تعداد دانشگاه ها و مدارس
تعداد دانشگاه هاي كشور كه پيش از انقلاب حدود 15 واحد دانشگاهي بود، امروز به بيش از 2640 واحد رسيده است. همچنين تعداد مدارس كه پيش از انقلاب حدود 47 هزار واحد بود، با رشد حدود پنج برابري، به 220 هزار مدرسه رسيده است.
3) رشد بيست و پنج برابري دانشجويان
رشد كمّي دانشجويان كشور يكي ديگر از شاخص هاي توسعه علمي در سال هاي پس از انقلاب است. در حالي كه تعداد دانشجويان دانشگاه هاي كشور پيش از انقلاب حداكثر از مرز 155هزار نفر تجاوز نمي كرد، امروز افزون بر چهار ميليون و دويست هزار نفر مي باشد.
در بسياري از زمينه هاي علوم تخصّصي اصلاً فارغ التحصيل نداشتيم. شاغلين به تحصيل در سال 57 در مقطع كارشناسي98 هزار دانشجو، امروز 2819662 نفر و در مقطع ارشد(فوق ليسانس) در سال پنجاه و هفت 6340 نفر دانشجو داشتيم و امروزه 720 هزار سالانه فارغ التحصيل داريم؛ در مقطع دكتراي حرفه اي 72 هزار و در گروه تخصصي 1255 فارغ التحصيل داشتيم و اكنون سالانه 94 هزار، يعني نزديك به صد هزار سالانه فارغ التحصيل داريم. اكنون تعداد اعضاي هيأت هاي علمي دانشگاه هاي ايران از چهار هزار نفر در ابتداي انقلاب به حدود 90 هزار پژوهشگر و محقق رسيده است.
همچنين تعداد دانش آموزان كشور نيز كه تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، يعني سال تحصيلي 56ـ57، حدود هفت ميليون و هفتصد هزار بود، هم اكنون به بيش از 15 ميليون نفر رسيده است.
مقام معظم رهبري دربارة رشد تعداد دانشجويان نسبت به قبل از انقلاب فرمودند: «در زمينة علم و فنّاوري، از اوّل انقلاب [تاكنون]، تعداد دانشجويان 25 برابر شده است؛ اوّل انقلاب، همة دانشجويان كشور دويستوخردهاي هزار [نفر] بود، امروز نزديك پنج ميليون دانشجو در كشور مشغول تحصيل هستند؛ مقالات علمي شانزده برابر [شده]؛ و فعاليت هاي علمي و فنّاوري فراوان ديگر».
4) دانشمندان ايراني برتر جهان
مخبر دزفولي دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي گفت امروز حدود 2 درصد از توليد علم جهان به كشورمان تعلق دارد و بيش از 200 دانشمند ايراني در سطح دانشمندان برتر جهان هستند و اين نشان از شكوفايي استعداد ملي كشور در پرتوي انقلاب اسلامي است.
5) پژوهش و تحقيق
همچنين مخبر دزفولي گفت: پژوهش و تحقيق مايه تحكيم استقلال كشور است و سال گذشته بيش از 40 فرآورده علمي(پتنت) در جهان ثبت كرده ايم. وي افزود: در سال جاري(97) هم تا امروز بيش از 115 فرآورده علمي(پتنت) ثبت كرده ايم و اين روند پرافتخار ادامه دارد. به طور كلي بايد گفت كه تعداد پژوهشگران، حجم سرمايه گذاري كشور در پژوهش، تعداد مقالات علمي جهاني و مقالات علمي داخلي و تعداد ثبت اختراع به عنوان عوامل مؤثر بر پژوهش رشد روزافزون و قابل ملاحظه داشته و در عرصه-هاي داخلي و خارجي شاهد درخشش دانشمندان علمي ايراني خصوصاً در المپيادهاي جهاني هستيم.
6) رتبة ايران در تعداد مقالات و ارجاعات علمي(توليد علم)
در دورة پيش از انقلاب اسلامي، انتشار «مقالات علمي» به زبان فارسي و غيرفارسي و عمدتاً به زبان انگليسي در دانشگاه هاي بزرگ كشور معمول بوده است؛ امّا آماري كه پايگاه تامسون رويترز(ISI) از ميزان توليدات علمي ايران در اين دوره ارائه مي دهد، بسيار ناچيز است؛ حال آن كه اكنون «ايران رتبة اول علمي(تعداد مقالات) در منطقه و رتبة شانزدهم را در جهان حائز گرديده است»؛ در حالي كه تا قبل از انقلاب اسلامي، در رتبه بندي مجلات بين المللي(ISI) هيچ جايگاهي نداشت. بنابراين، سهم ايران در توليد علم جهاني از يك صدم درصد در سال 1357، در سال 1395 به 81/1درصد رسيده است. افزايش 180 برابري سهم ايران در توليد علم دنيا و رشد 55 برابري آمار توليد مقاله توسط محققان ايراني طي ساليان بعد از پيروزي انقلاب، نشان دهنده رشد چشم گير اين درخت تناور است.
بر همين اساس، طبق آمار 2017م ايران داراي بيشترين ارجاعات علمي با رتبة هفدهمين كشور محسوب شده است. همين رشد چشم گير توليدات علمي است كه نشرية نيوساينتيست در سال 2010م گزارش داه است: ايران داراي سريع ترين نرخ رشد علمي و از پيشروترين كشورهاي جهان در توليدات علمي است. نرخ رشد علمي در ايران 11 برابر ميانگين جهاني است. نشرية نيوساينتيست براي اين كه اعتبار لازم براي اين گزارش را حفظ كرده باشد، همچون گذشته به آمار و ارقام مستند موجود در پايگاه اطلاعاتي وب سايت علم(Web Of Science) استناد كرده است.
7) رتبة شانزدهم در ثبت اختراعات
رشد روزافزون و حضور فعال ايران در عرصه هاي علمي به قدري با سرعت و چشم گير است كه تا سال 1392 افزون بر 26196 اختراع علمي از سوي دانش پژوهان جوان ايراني به ثبت رسيده است كه به كسب 362 مدال علمي در المپيادهاي مهمّ جهان منجر شده است. بر اين اساس، طبق يافته هاي مراكز علم سنجي بين المللي، رشد علمي ايران با معيار جهاني، تنها طيّ 12 سال(1357تا1387) به 18 برابر رسيده است و از اين جهت، ايران سريع ترين رشد علمي را در ميان كشورهاي جهان داشته است. تعداد اختراعات ثبت شده در كشور تا سال 1396 بيش از 300 هزار است. بر اين اساس ايران هم اكنون شانزدهمين كشور دنيا در ثبت اختراعات است. اين در حالي است كه طبق اسناد موجود، در رژيم گذشته، اختراع و ابتكار قابل توجّهي در ايران به ثبت نرسيده است؛ اين وضعيت نشان مي دهد رژيم وابسته و خودباختة گذشته نه تنها به شكوفايي استعدادهاي ملي توجهي نداشت، فقط به مصرف ايده ها و الگوهاي وارداتي از غرب تكيه مي كرد. پس از پيروزي انقلاب، اعتماد به نفس، خودباوري، غيرت ديني و ملي، استقلال و خوداتكايي، بازيابي و بازتوليد تمدن ديرينة اسلامي و ايراني، با روحيه انقلابي در جوانان كشور شكوفا شده است.
ادامه دارد...
|