شناخت منزلت اولیای الهی و پیشوایان دین مورد سفارش و تاکید بسیاری از روایات است.

امام کاظم علیه‌السلام می‌فرمایند: هر کس امام رضا علیه‌السلام را زیارت کند، در حالی که تسلیم فرمان اوست و حقش را بشناسد، در پیشگاه الهی از منزلت شهدای بدر برخوردار است.

برای شناخت ائمه دین و امامان معصوم علیهم‌السلام، باید به سراغ خود آنان برویم و از زبان آن بزرگواران، شان و جایگاهشان را بشناسیم.

یکی از زیباترین و بهترین متن‌های تبیین کننده عظمت اولیای الهی، زیارت جامعه کبیره است. این زیارت از نظر متن، سند، فصاحت و بلاغت، کامل‌ترین زیارت‌نامه است. متن این زیارت از زبان امام هادی علیه‌السلام است. آن امام همام می‌فرمایند:

۱.السَّلامُ عَلَی أَئِمَّةِ الْهُدَی؛ سلام و درود بر پیشوایان هدایت، خداوند در آیه ۷۳ سوره انبیاء در تبیین چهره امام عدل فرمود: و جعلناهم ائمه یهدون بامرنا، از میان آنان امامانی قرار دادیم که به امر ما هدایت می کنند. این هدایت، تکوینی و تشریعی است و در امر معنوی تحقق پیدا می‌کند. اگر در هنگام زیارت امام هشتم و اولیای الهی با توجه به معنا، این فرازها را بخوانیم، با شناخت حق آنان و معرفت به مقام آنان، حالمان عوض می‌شود و با حال معنوی به امام خود سلام‌ می‌دهیم.

۲. وَمَصابِیحِ الدُّجَی؛ سلام و درود بر چراغ‌های روشنی‌بخش در تاریکی‌ها، ائمه دین، ظلمت جهل و نادانی و کفر و نفاق و شرک را با نور علم و آگاهی و معنویت از بین می‌برند.

۳. وَأَعْلامِ التُّقَی؛ سلام بر پرچم‌ها و نشانه‌های پرواپیشگی و پرهیزگاری، بر کسانی که در مقام علم و عمل، معصوم هستند.

۴. وَذَوِی النُّهَی؛ درود بر صاحبان خرد، عقل و خردی که از زشتی نهی می‌کند.

۵. وَأُولِی الْحِجَی؛ سلام بر فرمانروایان عقل کامل و دارندگان زیرکی، این وصف، بیانگر برجسته‌ترین کمالات و عقل ویژه است. عقلی که غایت آن؛ زینت انسان، برترین موهبت و بهترین نعمت است.

۶. وَکهْفِ الْوَرَی؛ سلام و درود بر پناهگاه مردم،

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: نحن کهف لمن التجا الینا، ما پناه برای هر کسی هستیم که به ما پناه آورد.

۷. وَوَرَثَةِ الْأَنْبِیاءِ؛ درود بر وارثان پیامبران،

اولیای الهی وارث علم، وحی، نبوت، رسالت، ولایت، دعوت به توحید و یکتاپرستی و فرهنگ دینی به جا مانده از  انبیاء الهی‌اند. امام باقر علیه‌السلام می‌فرمایند: خداوند، علوم تمام پیامبران را در محمد صلی‌الله علیه و آله جمع کرده و او همه این علوم را در اختیار امیر مومنان علیه‌السلام گذاشته است.

در زیارت آن حضرت می‌خوانیم: السلام علی وارث علم النبیین. این علوم به همه اولیای بعدی رسید. در زیارت امام حسین علیه‌السلام می‌گوییم: السلام علی وارث آدم صفوه الله، السلام علیک یا وارث نوح نبی‌الله، و... تمام ویژگی‌های ممتاز پیامبران به امام حسین علیه السلام ارث رسید.

۸. وَحُجَجِ اللّهِ عَلَی أَهْلِ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَالْأُولَی؛ سلام و درود بر حجت های خدا بر اهل دنیا و آخرت و این جهان،  حجت بر اهل عالم ناسوت، ملکوت، جبروت، لاهوت، و اهل عالم ذر، رجعت، و برزخ‌اند.

۹. السَّلامُ عَلَی مَحالِّ مَعْرِفَةِ اللّهِ؛ سلام و درود بر جایگاه های شناخت خدا. حضرت امیر سخن در نهج البلاغه می فرمایند: هم اساس الدین و عماد الیقین؛ ائمه ریشه و اساس دین و پایه های استوار یقین هستند.

۱۰.  وَمَساکنِ بَرَکةِ اللّهِ؛ درود بر مسکن‌های برکت خدا، واژه مسکن بر آرامش و قرار دلالت دارد. واژه برکت نیز هر گونه دوام و بقایی را شامل می شود، گر چه غالبا در امور معنوی استعمال می گردد.

۱۱. وَمَعَادِنِ حِکمَةِ اللّهِ؛ سلام بر معدن های حکمت خدا، حکمت بر علومی اطلاق می شود که استدلالی، برهانی و خدشه‌ناپذیر باشد و در سعادت جامعه بشری نقش بنیادین و اساسی ایفا کند.

۱۲. وَحَفَظَةِ سِرِّ اللّهِ؛ درود بر نگهبانان راز خدا،

این سر و راز، اقسام گوناگونی دارد که یکی از آن، اسرار بندگان خداست که از اسرار الهی است و ائمه از آن آگاهی دارند.

۱۳. وَحَمَلَةِ کتابِ اللّهِ؛ درود بر حاملان کتاب خدا،

اولیای الهی آگاه، مسلط و محیط بر کتاب تدوین و تکوین الهی‌اند. کاملاً با قرآن و کتاب‌های آسمانی متحد و هماهنگ‌اند و در هیچ نشئه‌ای از آن جدا نیستند.

۱۴. وَأَوْصِیاءِ نَبِی اللّهِ؛ سلام بر جانشینان پیامبر خدا. دایره اختیارات این جانشین، امور مربوط به نبوت، و تعلیم و تبیین وحی و قرآن، و تلاش برای هدایت و تزکیه مردم، و اجرای احکام الهی است.

۱۵. وَذُرِّیةِ رَسُولِ اللّهِ، سلام و درود بر نسل و فرزندان پیامبر خدا صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وآلِهِ، این نسبت نیز برای ائمه دین علیهم السلام فضیلت است.

یک مصداق از اولیای الهی، حضرت ثامن‌الحجج علیه‌السلام است. او چراغ هدایت، پرچم پرهیزگاری، فرمانروای عاقل، پناهگاه مردم، وارث انبیاء الهی، پایه استوار یقین، معدن حکمت و نگهبان راز خدا، آگاه به اسرار مردم، فرزند و جانشین پیامبر رحمت صلی‌الله علیه و آله است. آن امام همام و هشتمین جانشین پیامبر اسلام، تجسم بندگی و عبودیت خالصانه، اهل زهد و پارسایی و پرهیزگاری، خائف از خدا، شب‌زنده‌دار، اهل عشق با پروردگار و محو در جمال رب الارباب است، و با عمل خود، جامعه بشری را به سوی خدا دعوت می‌کند.

۱۶. السَّلامُ عَلَی الدُّعاةِ إِلَی اللّهِ؛ سلام بر دعوت کنندگان به سوی خدا، ائمه و از جمله امام رضا علیه السلام دعوتگر به سوی خدا و راه خدا و حرف خدا هستند. به واسطه وجود مبارک سلطان خراسان، تشیع و ولایت اهل بیت علیهم السلام و اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله حیات پیدا کرد و امام هشتم، مجدد مذهب در سطح دنیا شد و مبانی اندیشه اسلامی را برای انسان ها تبیین کرد.

۱۷. وَالْأَدِلَّاءِ عَلَی مَرْضاةِ اللّهِ؛ درود بر راهنمایان بر خشنودی خدا،

۱۸. وَالْمُسْتَقِرِّینَ فِی أَمْرِ اللّهِ؛ سلام بر استقراریافتگان در امر خدا،

۱۹. وَالتَّامِّینَ فِی مَحَبَّةِ اللّهِ؛ سلام بر کاملان در محبت خدا،

۲۰. وَالْمُخْلِصِینَ فِی تَوْحِیدِ اللّهِ؛ درود بر مخلصان در توحید خدا، مطالب و علوم صادره از امام رضا علیه‌السلام در خداشناسی و توحید و مبانی دین، همه را متوجه علم و معرفت الهی آن امام بزرگوار کرد و در عرصه نور رضوی، امام به عالم آل محمد علیهم‌السلام شهرت یافت.

۲۱. وَالْمُظْهِرِینَ لِأَمْرِ اللّهِ وَنَهْیهِ؛ درود و سلام بر آشکارکنندگان امر و نهی خدا، اوامر و نواهی الهی به وسیله سفیران او، برای بندگان خدا روشن می‌شود. امام هشتم، یکی از آن سفیران و جانشینان پیامبر است که مظهر امر هدایت‌کننده خداست.

۲۲. وَعِبادِهِ الْمُکرَمِینَ الَّذِینَ «لَایسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بأَمْرِهِ یعْمَلُونَ»؛ درود بر آنان که در سخن بر او پیشی نمی‌گیرند (آنچه می‌گویند از سوی خداست) و فقط به فرمان او عمل می‌کنند.

در ادامه می‌گوییم: السَّلامُ عَلَی الْأَئِمَّةِ الدُّعاةِ، وَالْقادَةِ الْهُداةِ، وَالسَّادَةِ الْوُلاةِ، وَالذَّادَةِ الْحُماةِ، وَأَهْلِ الذِّکرِ وَأُولِی الْأَمْرِ، وَبَقِیةِ اللّهِ وَخِیرَتِهِ وَحِزْبِهِ وَعَیبَةِ عِلْمِهِ وَحُجَّتِهِ وَصِراطِهِ وَنُورِهِ وَبُرْهانِهِ؛ سلام بر پیشوایان دعوت‌کننده و پیشروان هدایت‎کننده و سروران سرپرست و مدافعان حمایت‌کننده و اهل ذکر و صاحبان فرمان و باقیمانده خدا و برگزیدگان او و گروه و صندوق دانش حق و حجّت او و راه و نور و برهان خدا،

این ویژگی‌ها را مرور کنیم و آن را بر امام هشتم علیه‌السلام منطبق نماییم و بنگریم که در مقابل چه کسی قرار گرفته‌ایم و با که حرف می‌زنیم.

وقتی با معرفت و شناخت با امام خود به گفتگو می‌نشینیم، حرف و سخن و حال و وضعمان فرق می‌کند. در حال خواندن زیارت جامعه کبیره، باید به این مهم توجه کنیم و متوجه باشیم که مخاطب ما کیست. در همان زیارت می‌خوانیم: وَأَشْهَدُ أَنَّکمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِیونَ الْمَعْصُومُونَ الْمُکرَّمُونَ الْمُقَرَّبُونَ الْمُتَّقُونَ الصَّادِقُونَ الْمُصْطَفُونَ، الْمُطِیعُونَ لِلّهِ، الْقَوَّامُونَ بِأَمْرِهِ، الْعامِلونَ بِإِرَادَتِهِ، الْفائِزُونَ بِکرَامَتِهِ؛ اصْطَفاکمْ بِعِلْمِهِ، وَارْتَضاکمْ لِغَیبِهِ، وَاخْتارَکمْ لِسِرِّهِ، وَاجْتَباکمْ بِقُدْرَتِهِ، وَأَعَزَّکمْ بِهُداهُ، وَخَصَّکمْ بِبُرْهانِهِ، وَانْتَجَبَکمْ لِنُورِهِ، وَأَیدَکمْ بِرُوحِهِ؛  و گواهی می دهم که شمایید پیشوای راهنما، راه یافته، معصوم، محترم و محبوب، مقرّب پرهیزگار، راستگو، برگزیده، فرمانبردار خدا، قیام کننده به فرمانش، عمل کننده به خواسته‌اش، دست یافته به سخاوت و بخشندگی‌اش؛ شما را با دانشش برگزید و برای غیبش پسندید و برای رازش انتخاب کرد و به قدرتش اختیار کرد و به هدایتش عزیز نمود و به برهانش اختصاص داد و برای نورش برگزید و به روحش حمایت فرمود،

این جایگاه امام هشتم در نگاه ماست. جایگاه ائمه دین در نگاه ماست. با توجه بگوییم:

 وَرَضِیکمْ خُلَفاءَ فِی أَرْضِهِ، وَحُجَجاً عَلَی بَرِیتِهِ، وَأَنْصاراً لِدِینِهِ، وَحَفَظَةً لِسِرِّهِ، وَخَزَنَةً لِعِلْمِهِ، وَمُسْتَوْدَعاً لِحِکمَتِهِ، وَتَرَاجِمَةً لِوَحْیهِ، وَأَرْکاناً لِتَوْحِیدِهِ، وَشُهَداءَ عَلَی خَلْقِهِ، وَأَعْلاماً لِعِبادِهِ، وَمَناراً فِی بِلادِهِ، وَأَدِلَّاءَ عَلَی صِرَاطِهِ، عَصَمَکمُ اللّهُ مِنَ الزَّلَلِ، وَآمَنَکمْ مِنَ الْفِتَنِ، وَطَهَّرَکمْ مِنَ الدَّنَسِ، وَأَذْهَبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ وَطَهَّرَکمْ تَطْهِیراً؛

۱. شما را پسندید برای جانشینی در زمینش

۲. دلایل محکمی بر مخلوقاتش

۳. یاورانی برای دینش

۴. نگهبانانی برای رازش

۵. خزانه‌دارانی برای دانشش

۶. محل نگهداری برای حکمتش

۷.. مفسّران وحی‌اش

۸. پایه‌های یگانه‌پرستی‌اش

۹. گواهانی بر خلقش

۱۰. پرچم‌هایی برای بندگانش

۱۱. مراکز نوری در کشورهایش

۱۲. راهنمایانی بر راهش

در ادامه می‌گوییم: خدا شما را از لغزش‌ها حفظ کرد و از فتنه‌ها ایمن داشت و از آلودگی پاک کرد و پلیدی را از شما زدود و پاکتان نمود، پاک‌کردنی شایسته. عصمت اولیای الهی علیهم‌السلام را می‌توان با آیه تطهیر، اثبات کرد: إِنَّما یُرِيدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً. با این بیان که اراده الهی درباره تطهیر بندگان، اختصاص به اهل‌بیت (علیهم السلام) دارد. بیش از هفتاد روایت که اغلب آنها را علماء اهل‌سنت نقل کرده‌اند، دلالت بر این  دارد که این آیه شریفه، در شأن خمسه طیبه نازل شده است. شیخ صدوق از امیرمؤمنان (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صل الله علیه وآله وسلم) فرمودند: یا علی! این آیه درباره تو، حسن و حسین و امامان از نسل تو نازل شده است.

این آیه درباره امام رضا علیه‌السلام نازل شده است. او هشتمین امام از دوازده‌امام جامعه است.

با این نگاه در برابر چنین شخصیت با عظمتی، در برابر امام رئوف و مهربانم، زانوی ادب می‌زنم و به او سلام می‌دهم: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى الْإِمَامِ التَّقِيِّ النَّقِيِ وَ حُجَّتِكَ عَلَى مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَى الصِّدِّيقِ الشَّهِيدِ صَلاَةً كَثِيرَةً تَامَّةً زَاكِيَةً مُتَوَاصِلَةً مُتَوَاتِرَةً مُتَرَادِفَةً كَأَفْضَلِ مَا صَلَّيْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيَائِكَ‏.  اولیای الهی دوازده نور هستند. یکی از آن اولیاء، امام رضاست. خدا چه نعمت‌ها و چه مربیان و الگوهایی به ما داده است. تکلیف ما در برابر این نعمت‌ها چیست؟ باید آنان را بشناسیم، سخنشان را بفهمیم، در برابر آنان و حرف حقشان تسلیم باشیم و به آن عمل کنیم.